Sunday, November 27, 2011

DAN LEH KHAWNGAIHNA (Galatia 2:16-21, 3:10-14)

- Rev. C.Chanchinmawia   
Dan hi Mosia hmanga pek a ni a, khawngaihna erawh chu kan Lalpa Isua Krista avanga lo awm a ni(John 1:17). Mosia hnena Dan pekte hi thuah thumin a sawi theih ang- rilru lam Dan (Moral Law) Ex.20:1-7;Vantlang Dan (Judicial Law) Ex.21:1-24;Serh leh sang Dan (Ceremonial Law) Ex.25:1-40.
Dan lo awm chhan: 1) Bawhchhiatna hi sual a nih ti langfiah tura thutiam belhchhahna a ni. 2) Rinna avang thiam kan chan theihna turin Dan chu Krista hnen lama min kaihruaitu a ni. 3)Krista lo lan hmaa min kaihruaitu atan a lo awm a ni. 4) Dan avangin sual hriatna a lo awm a ni si a. 4) Dan chu Thlarau lam thil atana pek a ni.
    Hetiang hian Dan leh khawngaihna chu i han khaikhin teh ang : 1) Dan chuan thiam loh a chantir a. Khawngaihna chuan thiam a chantir a. 2) Dan chuan sual a hriattir a. Khawngaihna chuan a ngaidam a. 3) Dan chuan a phut a. Khawngaihna chuan a thawhsak a. 4) Dan chuan, “Misual chu a thi ang,” a ti a. Khawngaihna chuan a ti nung a. 5) Dan chuan a dil a. Khawngaihna chuan a pe a.
    Dan hnuaia awmte leh khawngaihna hnuaia awmte danglamna : 1) Dan hnuaiah chuan Beram chu a pu tan a thi a. Khawngaihna hnuaiah chuan Berampu chu Beram tan a thi a. 2) Dan hnuaiah chuan mahni thil tih thatin min muan a. Khawngaihna hnuaiah chuan khawngaihtu thil tihin min muan a. 3) Dan hnuaiah chuan mahni langsar tura beihna a lian a. Khawngaihna hnuaiah chuan mahni insitnain hmun a luah a. 4) Dan hnuaiah chuan mahni thiltihin min tilawm a. Khawngaihna hnuaiah chuan Pathian thiltihah an lawm a. 5) Dan hnuaiah chuan mahni inhlanna an ring a. Khawngaihna hnuaiah chuan khawngaihtu inhlanna an ring. 6) Dan hnuaiah chuan Pathian tana inthawinain hmun a luah a.Khawngaihna hnuaiah chuan Krista inthawinain hmun a luah thung a. 7) Dan hnuaiah chuan mahni indah pawimawhnain hmun a luah a. Khawngaihna hnuaiah chuan Krista pawimawhnain hmun a luah. 8) Dan hnuaiah chuan phunchiarna leh lungawi lohna a lian a. Khawngaihna hnuaiah chuan lungawina leh tlawmnain hmun a chang. 9) Dan hnuaiah chuan midang sualna a langsar a. Khawngaihna hnuaiah chuan mahni sualna a langsar thung. 10) Dan hnuaiah chuan chaponain thinlung a luah a. Khawngaihna hnuaiah chuan inngaihtlawmnain thinlung a luah thung. 11) Dan rorela awm chu thihna a nih laiin, Khawngaihna rorelna chu nunna a ni. 12) Dan hnuaiah chuan thiam loh chantirna a ni a. Khawngaihna hnuaiah chuan thiam chantirna rorelna a ni.
    Dan hnuaia rawngbawltu Mosia’n thilmak a tih hmasak ber chu Tui thisena chantir kha a ni a. Chu chu thihna entirna an ti thin. Khawngaihnaa rawngbawltu Isua thilmak tih hmasak ber chu Tui Uain-a chantir a ni thung a. Chu chu nunna entirna an ti thin. Aigupta hremna hnuhnung ber, Mosia hmanga tih chu Fatir thihna a ni. Chu chuan Dan tawpna a entir an ti thin. Krista thilmak tih hnuhnun ber chu Lazara kaihthawh a ni a. Chu chuan nunna pek a entir a. Dan puan chhuah ni chuan mi 3000 tihhlum zuk awm a (Ex. 32:26-38). Khawngaihnaa hnathawh puanchhuah ni-ah chuan mi 3000 chhandamin zu awm ve thung a (Tirh 2:41).
    Dan chu Darthlalang (looking glass) ang hi a ni a. Darthlalang chu inenna a ni. Mahni inhmuh chianna a ni. Darthlalang chuan kan hmel bal min hmuh fiahtir a, a tifai thei lo thung a. A silfaina tui lam min kawhhmuhtu a nih chu. Dan chu hriattirtu rinawm a ni a, khawngaihna chu a tifamkimtu a ni.Mahni lawmna mai zawnga rawngbawltute hi Dan hnuaia rawngbawltu an ni fo. Midangte tana rawngbawltute hi Khawngaihna hnuaia rawngbawltu an ni thin. Dan hnuaia nung tan chuan thilpek thawhlawm te, Inkhawm te, tawngtai te, Kohhran dan tinrengte hi a hnawk fo va, phurritah a chang thin. Khawngaihna rorela awmte tan erawh chuan phurrit a ni lo va, khapsakin awm se an tan phurrit a ni zawk dawn a ni.
Felna thing Lalpa phun, a chhe lai siamthatu ni turin Khawngaihna chuan kan chungah ro a rel tawh si a. Mi dem hman a ni ta lo, Ni a lo kiam sawt em!!
Lapa’n malsawm rawh se.

Saturday, November 19, 2011

KRISTAA MITANG, RINGTU NUN KAWNG - Lalnunthara Hnamte

“Chuvangin kei Paula, nangni Jentailte avanga Kristaa mi tang hian....
                                     Ephesi 3 : 1
Kei Lalpa mitang hian ka ngen a che u.. Ephe 4 : 1 - 3 Hebrai 11 pumpui

    Kristian tam tak te hi kan infiah a \ul ta hle in ka hria, chumi thu chu tlem azawng han thai lan ve ka duh tlat mai.
    Tirhkoh Paula’n, “Kei Kristaa mi tang” a intihna lai tak hi ringtu nun kawnga kan zawh ve ngai a lo ni reng mai a, chu chu Zorama kristian te hian kan zir atan a pawimawh hlein ka hria a, eng vanga tang  nge maw a nih le?!! Paula tak phei hi chu, a tirah  phei chuan,a duh leh tum vang renga Lal Isua hi zui a ni ve hran lo va, zirtir hote, kristiante tihhluma, vuak hrep kha a tum dan a ni ngar ngar a, nimahsela, chutianga awm lai chuan, Damaska khaw daiah Engin a rawn chhun thlu ta a nih kha, amah hi Krista rawngbawl tura tumahin an ngaih loh, ringtu te zinga chetla a, a hun pumhlum hmang ve ta zawk turin a awm ta anih kha, mihringte tum ve dan chu engmah lo mai leh a ropui lohzia hretu leh tidanglam theitu, Lei leh vana lalber kan Pathian chuan a tum ngai reng reng loh lamah, Jentailte Tirhkoh ni tura a bel ruat a lo ni reng zawk a ni.
    Apostol Petera, mi rorum tak hnenah Lal Isua’n, “ I upat hunah i kut te i phar ang a, mi dangin an hrensak ang chai, i duhlohna lamah an kai ang che, (Johana 21: 18-19) tih hi ringtu nun kawng dik tak chu a lo ni reng a ni. “ Tupawh lei lehnaa a kut nghat a, hnunglam en chu, Pathian rama mi ni tlak a ni love” a ti a. (Luka 9 : 62)
    A. Johana 14 : 23 ah chuan Miin mi hmangaih  chuan ka thu a zawm ang... nangnin mi thlang lo, keiman ka thlang zawk che u a ni, tiin Lal Isuan min hrilh a, chutichuan min thlangtu duhdanin,a thupekte kan zawm hian, Kristaa mitang chu kan lo ni ve ta zawk.
    Zoram dung leh vanga Kristian te hian, min thlangtu  duhdanin engtin  nge kan awm a, keimahni duhdan a khawvel takin, nitin, zantin a kan awm dante hian, Isua Krista hmel kan hliah fo a ni lawm ni?!
    B. Kan tih apiangah Lalpa ropuina tur hlirin, mitin mahni lawmna mai zawng lovin..Krista mi man chhan chu, “ Midangte tana malsawmna ni chungin, an thlarau boral tur chu chhanchhuah a an awm theih nan, nang leh kei hian mawhphurhna kan va ngah tak em?!!
    Unaute u, sawi tur a tam hle mai, engpawh nise a sei lutuk loh nan a tawp ber atan chuan Hebrai Bung 11 pumpui thu hi-
    Abela leh Kaina te chungchangah inthawina aiin, thuawihna Lalpan a duh zawk zia te, Enoka chu Pathian lawm zawng mi anih avangte, thihna tem lova, vana lak chhoh a nih dan te... Nova leh a chhungte chhandam an nih dan leh Abrahama’n Pathian thu a awih avanga mi zawng zawng pa a nihna te hi a van ropui tak em?
    Heng bakah hian, Sari chanchinte leh Josepha rinawmzia thu leh hruaitu ropui Mosia chanchin leh kan hmaa mi huaisen, Krista phatsan ve ngai reng reng lo mi sang tam tak chanchin sawisen loh chanchin hian ringtute hi min tichakin min siamthar fo rawh se.
    Mosia’n “ Reilote atana sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nena tihduhdah a thlang ta zawk a, Kristaa an hmuhsitna chu, Aigupta ram rote ai chuan sum ropui zawk ah a ruat a, lawmman pek tur chu a thlir \hin avangin, tia a lo sawi daih tawh hi kan nun mi tichaktu leh min siamthar leh \hintu atan i hmang \heuh ang u tiin rinnaa ka unaute ka sawm a che u. Lalpan malsawm rawh se.

Saturday, November 12, 2011

CHU TLANG ATANG CHUAN “Chapona chu boralna hmaah a kal a, Rilru intivei chu tlukna hmaah” Thufingte 16:18

 Lalnghakmawia Khiangte  
Mihring rilru chapona chu boralna hmaah a kal a, Inngaihtlâwmna chu chawimawina hmaah (Thufingte 18:12) Bible-in a ti. ‘Pathian a thi’ tih hmangin Pastor fapa Nietschze-a’n philosophy khawvel hneh a tum a..a pu te pahnih pawh pastor..mahse a thlahtute rinna chu kalsanin Pathian awm a ring lo a, ‘superman’ theory chu a hlawhtling ziktluak lo a, mi a, atna nasa tak (insane) nei chungin a thi a. Kar 3/4 vel a reh leh tlawk tlawk ang a, a nu a bula mangang taka \hu chu ti hlauthawng em emin tlang kang thawm nasa tak ang maiin a rawn awm leh hlut \hin. A chapo e kan ti thei lo a (judgemental approach pek chu a felhlel deuh mahna), mahse a chapo mai lo maw, ‘Pathian a thi’ (God is Dead) tih metaphor sawi chhuak ngam chu tunge maw a nih le..philosopher ropui thih dan chu a ropui lo a, duhthlang thei dinhmunah ding ngat se chuan a thlang hauh lovang tih ka ring, philosopher a ni si a.    Chu Friedrich Nietschze-a’n a hneh em avangin Hitler’a chuan ‘super race/super man’, a ber nih duhnain Aryan ho ropui taka siam a tum a, Juda maktaduai tam tak a suat a, a va ropui em aw, hemi zet chu a tih mai tur taka a len laiin April 30, 1945 ah a intihlum.
    Inngaihtlawm hi a hluin a ropui a, a duhawm a, inngaihhniam erawh a pawi. Khawvela mi ropui tak tak te hian mi ropui an ni tih hi an lo in hre lo fo. Harsatna lian tak pakhat kan kohhran, khawtlang leh pawlin a tawh mek chu a sawisel thei tawk lek a fing, chapo.. chapo tih inhre miah lo, \halai zawkten ‘inngaitlawm chapo ar’ an tih ang hi.Tin, luhchilh lo a harsatna sawi hi chu a lo nuam aniang. Mizo zingah kan tam e mai.  Thawka phita keini zawng michhe fa, daikil kara mi kan ni ti tei vet ho te hi han dek han dek mah ila, an lo chapo phian. Mi hausa tak tak, a chapo awm mange aw kan tih te hi an lo inngaitlawm duh phian bawk. Thenkhat chu chapo lutuk, puak keh lo chauh te pawh an awm \hin bawk.
    Bible-ah hian Lal pakhat ropui deuh, a ropui em avanga lo chapo, Pathianin a hrem a awm a, chu chu Lal Uzia a ni. (II Chro 26) Kum 16 mi Lal Uzia a lal a, Jerusalem-ah kum 52 a lal a ni, Lalpa mithhmuhah thil \ha tak a ti \hin a, A hmuingil zel a, a thiltihna apiangah Pathian a zawn chhung chuan Pathianin a chawimawi, Philistia ho run turin a thawk chhuak a, Gat kulh te,  Jabne leh Asdod kulh te a tichim a... a tawi zawngin a lo chak tak em avangin Aigupta ram thlengin a hming a thang ta a (chang 8).  Chang 15 ah phei chuan Aigupta ram mai ni lo, ram tin tam tangah a  hming a thang ta tih kan hmu. Mahse chang 16 ah chuan a chakna avang chuan a lo chapoin a rilru a lo sang  ta a, thil a tisual ta char char a, inthawina puithiamin an hlan \hin kha Lal a nih avangin hlan a tum a. Lalpa tana rimtui hal kha Uzia tih tur a ni lo va, rimtui hal tura tihhran Arona fapa puithiam te tih tur a ni. Lo hal ta tehreng pawh nise Pathian hmaah a ropui phah dawn hek lo. Hmun thianghlim a\anga chhuk tura an ngen chuan a thinur a, rimtui halna tur mei lakna a keng a, chutia puithiamte chunga a thinrim lai tak chuan Lalpa inah, rimtui halna bulah chuan a chalah a lo phar chhuak ta a, chhuk rawh tihbuai a ngai ta lo. Lal ni \hin kha a phar avangin in hrangah dah a ni a, Lal a ni ta lo. A thihni thlengin a phar. Sipai hote Lalpa chuan chapote ropuina tihtlawm a tum tlat ; Mi ropui ni loin mi ropui chapo te ropuina. (Isaia 23 : 9)
    Kan chenna khawvel hi mi chapo te tlukna khawvel a ni tlat tih Bible atangin kan hre ta. Mi \henkhat chu mi aia music thiam deuh te, mi aia zaithiam deuh te, mi aia lehkha zir kawngah thiamthei deuh te, mi aia thusawi thiam deuhna te, lehkha ziak thiamna riau te, mi hneh theih riauna te an nei a, a ropuiin Pathianin talent \ha tak a pe ngei e. Nimahsela, chapona avanga talent tam tak pung thur thur tur kha a petu Pathian ngeiin a titlawm leh hlauh fo \hin.  Mihringin a chanvo ropui nia kan ngaih, Pathian mithmuha ropuina bik awm chuang miah lo kan chan te pawhin chapo a awl fo. Chu chu ringtute kan inenfiah fo na tur a ni.  Pathian hnenah kan \awng\aiin ‘Kan \hat vang leh fel vang ni hauh lovin min hruai a’. te kan ti \hin; a dik ngei e. Mahse kan duh lo ang deuhin thil a lokal a, midang diriamna (tawngka emaw, chetzia emaw) kan lo dawng palh a, Pathian hmaa kan \hat vang bik ni si lo tia iak iak ho khan mihring nena kan inlaichinnaah thinrimna deuh kan neih chuan ‘Ani pawh enge a nih bik?, ve khanglang a!’ kan ti leh mai thin.
    University of Houston-a thu a rawn sawi khan a ngaithlatu khan beisei nei tak leh inngai ropui takin thu a rawn an rawn sawi vel ang a (DNA Model hmuchhuaktute) tih kha Ninam Mathullah, Pathian awm ring lo mahse Pathian awm ring ta in a sawi chu a ni. Zawhna leh chhanna hunah te khan in ti vei takin an chhang vel ang a tiin a lo beisei a, mahse DNA model hmuchhuaktu Dr. Watson leh Francis  Crick-a te hmelah khan tlawmna nasa tak a hmu tlat. He Bible chang hi a ropui. I Petera 5 : 6. ‘Chuvangin a hun teah chuan a chawimawi theihna tur chein Pathian kut chak tak hnuaiah chuan intihnuai ula,.’ He an inngaihltlawmna avang hi a ni mai ang a, mi tam takin an hunlaia DNA structure hmuchhuah an tum ve laia anni pahnihin DNA model an hmuhchhuah theih nachhan hi tiin ngaihdan a siam hial a ni.
    English poet Thomas Gray(1716-1771) a kha an Biak in hung chhunga thlanmual (churchyard) ah a \hu a,   thlan ho chu ngun takin a en a, a ngaihtuahna a kal bing hle a, an lo piang a, an lo seilian a, lehkha pawh zir mumal loin..hun hrang hrang tawn tlangin.. kawppui an nei a, fanau malsawmna an nei a, thenkhat thiamna ropui tak nei a chapo pui te, hausakna te chhuangin thlan ah an zalh leh tho si a..tih te kha a rilru ah a lo awm a. An ropuiin a \hen chu an chapo hial mahse, a tawpkhawkah chuan thlanah zalh an ni leh mai \hin si a aw ti chungin hle hla hi a lo ziak chhuak a ni. Inngaihtlawmna leh Chapona chu a tawpna a hrechiang hle. He sunna hla/hla urhsun (elegy) ah hian ti hian a lo phuah a   
    Mi ropuite inchhuanna te, 
    Mi thiltithei ten an ropuina an lantir \hin te
    Hausakna in a pek nawmsakna te
    Chuan loh theih lohin thil pakhat nghakin leh
    Chu kawng in a pawh ve tho chu thlan a ni.
    Mahse, kan zui Lal Isua Krista kha a va inngaitlawm tehlul em. Kan inngaih mek dan chu eng pawh ni rawh se, fianrialah hun rei lo te tal mahniin han hmang chhin ila, kan lo induh ve tawk viau tawh mai lo maw.. mahni rawngbawl pui ngeih thei reng reng lo te kan lo ni mai lo maw.. 
    Ringtute hi rawng kan bawlho naah te hian mahni mawina, lansarhna leh mi aia indah chungnunna te hian min va ti buai nasa tehlul em. Rom Sipaite khan Kalvari tlanga Lal Isua Krista an khenbeh khan amah en tur tak en lo khan Herodan puan ropui a sintir (Luka 23 : 11 leh 34) kha an inchuh a, anmahni mawina zawngin. Chapona tlangah theihtawp a lawnin kan lansarhnan kohhranah rawng kan bawl thin em? Tin, kan rawngbawlpui te kan lo ngeih lo viau em?
    CWBKTP Jona Group Night-a Pu Rosangpuia’n powerpoint presentation a pek a chapona  a sawi kha ka rilru ah a tla na hle. ‘Kan vengah chuan kan lo thleng sang ve viau mai thei e, mahse Chanmari kan han pelh chiah khian engvak kan lo ni lo’ a tih kha a dik ka tiin he kan kohhranah hian  lo challang viau mah ila kan chapo a thiang lo, kan induh tawk ve viau phei chaun nuihzatthlak lamah a kal \hin. Muhammad Ali ropui tak a kha vawikhat chu thlawhtheihna ah a chuang a, an air hostess khan passenger zawng zawng kha an thuthleng kawnghren hren kha tinghet turin a ngen a, ani chuan , superman’an chutiang seat belt a mamawh loh thuin a lo chhang a. An air hostess kha a lo fing phian a, ‘superman’ an thlawhtheihna a mamawh bik lo tiin a hrilh. Muhammad Ali ropuia a dang.
    Kan chenna khawvelah malsawmna in Pathianin min vur a, a Petu theihnghilhin leh mamawh lo ang hial te in kan inngai. Mahse, kan mamawh. Boxer ropuiin an ban tha chakna engtik niah emaw an hlauh a, footballer ropuiin an chakna leh thiamna an hloh ni a thleng chawk. I hlawhtlinna khawvelah ropuiin hausakna dik te leh dik lo taka hausakna te neiin i lo chapo phian a nih chuan Kalvari tlang kan zui Lal Isua Krista a thih dawna a thusawi hnuhnung ber hi thlir mah teh. ‘Ka Pa ngaidam rawh, an thiltih an hre lo a ni.’ Tichuan, Muhammad-a (Islam sakhaw hmuchhuaktu)  thusawi hnuhnung ber hi thlir mah teh. “Juda te leh Kristian te hi nuaibo rawh, rinna pahnih vuan Arabia ah an awm tur a ni lo” (Perish the Jews and Christians, there shall be no two faith in Arabia). Isua Krista kha a lo inngaitlawm ngei mai. Chapona tlang sang ah kan lo lawn sang tawh a nih viau chuan chu tlang a\ang chuan i chhuk ang u hmiang.
End notes:
1. Metamorphosis of an atheist, Mathullah, Ninam p .87
2. Need God ; speech by Ravi Zacharias
3.Hadith Malik 511:1588http://www.hraicjk.org/the_jews_and_prophet_muhammad.html
4. Friedrich Nietzsche’s influence on Hitler’s Mein Kampf by Michael Kalish, June, 2004. student research paper  for University of California SB History.
5. http://rpo.library.utoronto.ca/poem/882.html
6. Powerpoint presentation, Rosangpuia at CWPK Biak in on 28/8/2011.

Thursday, November 10, 2011

Ringtute tana lehkha chhiar tam pawimawhna (Literature Week pual Article inziahsiaka pakhatna latu)

- JH. Hmingthanchuanga 
  Lehkha chhiar pawimawhzia sawi tur kan nih avangin a bul deuh a\angin lo sawi hmasa ila. Pathianin Mosia hmanga thu a pek khan \awngka maiin a sawi lova, ziak ngeiin a pe a. Zawlneite hmanga thu a puan pawhin \awngkaa sawi mai duh tawk lovin ziak ngeiin a dah zel \hin. Fakina hla leh chanchin ziakna reng reng te, Roreltute hun laia an rorel dan leh tih leh tih loh turte pawh thu mai ni lovin ziak ngeia dah vek a ni. Chutiang zelin Lal Isua hun lai pawhin a zirtirten ziakin an lo dah a, chumi zarah keini thleng pawhin Lal Isua kan lo rin theih phah ta a nih hi. Tirhkohte hunlaia an rawngbawlna pawimawh tak pawh lehkhathawn/ziaka rawngbawlna a ni. Khawvel chanchinte pawh ziaka dah\hat \hin a ni. Heng zawng zawng hi a hun laia mite tan mai ni lovin \hang leh thar lo awm zel turte tana an hlan chhawnna a ni. “Unau thawnthu sawi pawh a danglam” an lo ti \hin a, hei hian ziak ngeia dah pawimawhzia a tichiang hle. Ziak ngeia dah pawimawhna kan sawi rualin chhiar a pawimawhna a tarlang nghal a ni. Thuziak awm mai mai hian amahin hlutna a nei hran lova, ziaka dah a pawimawh ang thovin chhiar a pawimawh a ni.
    Kan thupui, ‘Ringtute tana Lehkha chhiar pawimawhna’ tih hi thudik awmsa a nih rualin “Eng lehkha maw chhiar tur chu?” tih hi ngaihtuah hmasak a pawimawh hmasa awm e. Lehkha chhiar hrim hrim hi mihring min timihringtu, thilsiam dangte aia mihringte danglam bikna pawh a ni awm e. Lehkha chhiar hian kan lehkha chhiar azir leh a chhiartu azirin a \ha lam leh a chhe lamah pawh min kaihruai thei hle tih kan hriat hmasak a \ha awm e. Mi \henkhat tana lehkhabu \ha lo pawh a chhiartu azirin a \ha lam kawnga fuih kaltu a ni hlauh thei bawk. Kan thupuiah “Ringtute tan” tih a nih avangin Lehkhabu/Thuziak \ha, a \ha lam kawnga min kaihruai thei tur thuziak hi kan sawi tum tak chu a ni. Ringtute tana lehkha chhiar pawimawhna te chu engte nge ni tih lo sawi zau dawn ila:
    1. Lal Isua pawhin lehkha a chhiar tam : Lal Isuan leia rawng a bawl lai khan lehkha chhiar a uar hle tih a chanchin a\angin kan hre thei. A seilenna khua Nazaretah Zawlnei Isaia lehkhabu a chhiar thu leh a thusawina reng rengah, “Zawlnei lehkhabuah chuan” tih te, “Dan lehkhabuah chuan” tihte a sawi tam hle. Tin, Diabola thlemna hnial thlakna atan pawh, “...tih ziak a ni” a ti zel. Heng a\ang hian Lal Isua pawh khan lehkha chhiar a uar hle a ni tih a lang thei. A hun takah a lehkha chhiar leh a hriatte a hmang \angkai \hin. Lal Isua hnungzuitu te pawh hian amah dungthulin nun kawng dik kan zawh theih nan leh midangte zirtir chhawng thei turin lehkha kan chhiar tam a pawimawh takmeuh a ni.
    2. Rawngbawltu/Chanvo neite tan - a bik takin a pawimawh zual. Rawngbawltu, chhiar tam, inbuatsaih \hate chu an thusawi a awiawm bik a, a chiang a, an inbuatsaihna, an inpekna Pathianin mal a sawm a, an rawngbawlna pawh a nung nge nge \hin. Thuhriltuin thu lar tak, mimir pawhin kan hriat lar em em dik lo deuha an sawi palh changte, Bible chhiartuin a kawh loh pui an han kawhtir te, zitirtuin a bu en lutuk fahrana a zirtirte hian an inbuatsaihna \hat tawk lihzia leh an chhiar tam lohzia a lang a, a ngaithlatute beng a thlep mai \hin. Chuvangin rawngbawltute tan lehkha chhiar tam hi a pawimawh lehzual a ni.
    3. Nun tam neih theih nan : Lal Isuan, “Kei zawng nun an neih nan, tam taka an neih nana lo kal ka ni” a ti a, a zuitute pawh nun tam nei tura koh kan ni. Mite kawng dika hruai turte, tihmasawn turte, chhandam tur leh puitlinna kawng kawhhmuh tur chuan mahni lamain kan hriat tam a pawimawh a, tisa khawsakna leh thlarau lamah pawh nise chhiar tam, chhiar zau a pawimawh takmeuh a ni. kan chhiar tama kan hriat tam chuan midangte tan kan \angkai thei ang a, “Nun Tam” kan nei thei dawn a ni.
    4. Kalsualna laka min vengtu : Ringtute zingah lehkha chhiar tam lo mi chuan an tuina leh phurna lamah kal vakin tute emaw kamchhuak an chang a, a dik leh dik lo pawh thlu lovin an mi rinzawngte sawi apiang an awih a, a tawpah kal sual, pawlchhuak an lo ni mai palh \hin a ni. Tin, Thurin him lo lo awih maite an awm thei bawk. Ringtuten kan rinna kalkawngah dik leh dik lote, zirtirna him leh him lote kan thliar hran theih nan Bible leh hrilhfiahbute leh lehkhabu \ha dangte kan chhiar tam a pawimawh hle a ni. Tirhkohte hunlai pawhin Beroia khuaa mite chuan Paula-te thusawi meuh pawh a dik leh dik loh Pathian lehkha thu a\angin an zir \hin a nih kha. “A sawi tlawr tlawr, a au ring ring, a lam nasa sa, a sawi uar uar” ni mai lovin, a dik a pawimawh. A dik hrethiam thei turin chhiar tam a pawimawh em em a ni.
    5. Lei chi nihna atan : Lal Isuan, “Lei chi in ni e” a tih hian mite nun tituitu, ti\hang duangtu Lei\ha in ni e a tihna ni mai awm e. Khawvela kan awm chhung hian |hanna, hmasawnna tur tam tak a awm- Ei leh Bar zawnnaah te, Politics-ah te, Zirnaah te, Fai leh hriselna te, Chhungkua leh in \henawm khawvennaah te, tualzal nun hrim hrim leh thil dang dangah te. Heng zawng zawng hi ringtuten kan tlansan thiang lo mai ni lovin kan awm ve rengna, kan nuna bet tlat a ni. Heng kawngah te hian keimahni leh midangte nun tihrisela ti\hangduangtu “Lei chi” ni tura koh leh ruat kan ni. Chumi tihlawhtling tur chuan hriat tam, thiam tam a pawimawh a, hre tama thiam tam tur chuan chhiar tam a pawimawh a ni. Chhiar tam lo tan hriat tam theih a ni lo.
    6.    Khawvel thilin min lehthal loh nan : Tunlai khawvel changkang zelah thil thar a chhuak tam ta hle. Heng hmasawnna chi hrang hrangte hian kan ngaihhlut zawng min thlaksak a. Nitinin thil a danglam tual tual mai. Nu leh paten a rim a ra pawh hre lova a hming pawh an lam thiam ve hmain \halai leh tleirawl zawkten a buzawl an lo luah reng tawh zel. hmasawnnain a ken thilte hi thil \ha tak a nih rualin hman sual chuan sual lama min hruai thei tam tak a awm thung. Heng thilte hi ringtuten kut kan kuangkuahsan ngawt thi9ang lo Kan ngawihsan mai mai laiin kan fate tunlaina bawihan an lo tang reng thei tih io hria ang u. Chuvangin tunlai hmasawnna sang zel a \ha lama hmang tura kan fate- midangte kaihruaia zirtir thei turin ringtute hian hetiang lam hawi hi kan hriat ve a \ul a, chumi tur chuan lehkha chhiar tam, chhiar zauh ve a pawimawh a ni. Chuti lo chuan khawvelin min lehthal mai ang tih a hlauhawm hle.
    Awle, sawi tur tam tak a awm, kan sawi seng lovang. A khaikhawmna leh a pawimawh ber chu Lal Davidan, “I thu hi ka ke atan hian khawnvar a ni a, ka kawng atan eng a ni” a lo tih angin, kan nun kaihruaitu atan chhiar tur \ha ber chu Pathian thu hi a ni. Thu-hla-ril, khawvela lehkhabu ropui ber, rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo - BIBLE neitute kan ni alawm. In tinah a awm a, tu pawhin kan chhiar theih turin a inchhawp reng e, kan hriatna tizautu atan leh kan nun kaihruaitu atan Bible hi i hmang ang u. Chumi bakah kan theih chuan lehkhabu \ha dang pawh a tam thei ang ber chhiar ila. ringtu nun a lo ngheha a lo hausak theih nan Lehkha chhiar tam hi thil pawimawh tawp a lo ni e.

Saturday, October 22, 2011

Pathian Ring rawh u (Luka 12:22, Joh. 6:35-37)

 J. Lalhmingliani
   (Unaute u, fimkhur rawh u, chutilochuan Pathian nung chu bansan turin in zingah tu chungah pawh rin lohna thinlung sual a lo awm dah ang e. Heb. 3:12)
    Awle, Pathian hi eng ang chiah in nge  kan ngaih le? Mahni \heuh i in zawt teh ang. Pathian  chu engkim siamtu, a thilsiamte hmangaih a, ui  lo leh hau lova an mamnawh tinreng petu a ni. A mihring siamten  mahni tana \ha leh \ha lo pawh thliar hrang thiam lo khawp  a thinlung bumtu Hmelmapa Diabola hnathawh pawh hre lova kal sual leh petek  reng mai, \hat tum  \ha thei si lo, mahni in thiam chawp, a thiam lohzia hre reng chunga zep tum tlat, thlamuang chuang si lo, thil a tih \hat  chang a vanram in ti kai a, a changa kai leh lo nun  insiam chawp bumna a khat tlat, chutiang mize pu chu kan lo ni rerng mai a, engtinnge kan tih tak ang le?
    Bible ah hian chutiang  mite tan chuan chhandamna kawng khat chiah a awm, chu chu kawng leh thu tak  Lal Isua kan tan a vanram chahbi min hawn saktu, sualbawiha tang chhuah zalentu, thlamuanna petu Kros a min tlanna chiah hi a lo ni. Chhandamtu Lal Isua rin mai, a thupek zawm  a, thuawih mai hi kan tan a lo tawk reng si a. “Rinna avanga khawngaihna a chhandam in ni, nangmahni thawhchhuah a ni lo ve, Pathian thilthlawn pek a ni” min lo ti reng si a. A va lawmawm em! Lalpa chu fakin awm rawh se.
    Chu rinna chu engtinnge kan neih theih ang le? Pathianin khawvel a hmangaih em em a, chutichuan a fapa mal neih chhun a pe a, amah chu tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana Nunna an neih zawk nan. Khawvel thiam loh chantir turin Pathianin a Fa khawvel ah a tir lo, khawvel amah avanga an dam theihna turin a tir a ni zawk e. Joh 3 : 16,17. Lalpa Pathian engkim siamtu, awm lo ata awma min dintu ta kan nihzia hi i hria ang u. Neitu kan ni a, “ Mahni ta pawh in ni lo va, mana lei in ni tawh asin” tiin min hriattir a ni. Min neitu hian chatuana Nunna leh Thihna a kawl a, nunna a kan luh theih nan a thisenin min lei tawh, a ta kan ni tawh asin, kan boral loh nana a inpekna thukzia leh ropuizia, hlutzia hi tihtakzetin i ngaihtuah ang u. Hetiang em a hmangaihna nasa hi khawvelah hmangaihtu dang kan nei em ni le?Engatinge kan hriatfiah theih loh lw? Pathian hi i nunah khan engtiat lekin nge i ngaih a i rin ngam loh le? A ring ngam lo tu khan tunge a rin chuan le? I taksa ei leh bar , silh leh fen, in leh lo, hmingthanna, chawimawina, hausakna te kha pe thei lo tur che ah i ngai em ni le? Sum leh pai deh chhuah theihna petu che u chu amah chu a ni zawk asin.
    Lei leh vana thuneihna zawng zawng neitu leh pe theitu, malsawmna tinreng hnar, engkima engkim, taksa mamawh mai ni lo, khawvelin a pek theih loh chatuan nunna petu a nihzia hi kan hre lo em ni, ringhleltu rinna chuan a sam zaikhat pawh a siam thei em ni le? Hausakna te, malsawmna te, chawimawina te, lansarhna te, kan hmangaih berte chan kan hlau em ni? Chutiang chan kan hlau anih chuan Pathian Engkimtitheia chu kan ring miah lova, ama siam leh din, tlachham lova vawiin ni thleng a siamtu che a nih i ring hauh lo tihna a ni ang. Chu rin lohna sual avang chuan a lawm chatuana boralna a min kal tirtu tur chu, Diabola leh a tirhkohte zinga boral fanu/fapa kan lo nih. A va rapthlak dawn em, Hawh U, i ngaihtuah chiang teh ang u.
    Lal Isua hian tu tan nge Krosah a tuar? Nang leh keia tan a tuar a, kan that theih loh em avang leh kan in chhandam theih loh avangin a ni Krosah a tuar ni. Chu chhandamna chang tur chuan engtinnge ka tih ang? Tawngtaiin dil rawh, i hriatfiah theih loh kha hriatfiahna petu hnen Pathian hnenah dil ngat ngat  mai rawh le.” Min hmangaihtu chu ka hmangaih ang a, \hahnemngai taka mi zawngtute chuan mi hmu ang” Thuf 8 : 17. Mahni hreawm pawisa lovin a aw hriat tumin Lalpa au rawh, a chanve chauh ni lo a, a zawng zawngin au mai rawh, i theihna zawng zawng hla rawh, thildang engmah innghahna dang nei lovin. Kan duh ngawih ngawih neih nan chuan a thim a var, a sur a sa, thosi pawh kan pawisak phal loh kha, Lei leh Van Lalber kan biak pawh nan chuan engmahin khap che suh se. Chutiang taka i inpekna tihpuitlinsak tur chein Thlarau chuan rum sawi hleih theih lohvin a \awng\ai sak reng che a ni, beidawng lovin bei zel rawh, thlarau lungchhia leh inchhir ngawih ngawih te hmangaihtu Lapa chuan chhang tur che in a inpeih reng a ni. I thinlung i pe thiam lo a nih pawhin ama hnenah  thlen rawh, anin a lo pui ang che. Hmangaihna a khat Pathian chuan amah ngaitu leh duh ngawih ngawih te a hnar ngai si lo va.
        Chhandama i awm theih nan Pathian ring rawh.
        Lalpan ropuina leh chawimawina chang zel rawh se. Amen 

Sunday, October 16, 2011

Ka hnenah zir rawh u

(Matthaia 11:28-29, I Korinth 11:1)

    Matthaia ziakah hian Lal Isua chuan a hnena zir turin min ti a. Hetiang deuh bawk hian Korinth khua a mi te hnenah Tirhkoh Paula chuan Lal Isua zirtu a nih anga amah zir tura a tih thu kan hmu bawk. Ringtu te tan chuan Lal Isua hnena zir hi kawng engkimah kan tihtur a ni reng a ni ang.
    1.    Thuhnuairawlhna : Lal Isua chuan “Thuhnuairawlh leh rilrua inngaitlawm tak ka nih hi” a ti a, chu chu ringtu te tana zirlai pawimawh tak a ni. Hei hian mahni inngaih hniamna leh dawizep avanga mi thuhnuaia awm a kawk lova. Huaisen tak chunga Lal Isua avanga thuhnuairawlhna a kawk zawk a ni. A lawmman pawh ‘lei hi la rochun tur’ te, ‘thlarau tana chawlhna’ tih te in Bible ah kan hmu.
    2.    Rin tlaka thil tih : Ringtu kan nih lanna tur pawimawh tak chu kan thiltih a ni. Kan tih tura tla tawh mawhphurhna chu beisei kan nih ang taka \ha a hlen chhuah kan tum tur a ni. Kan tihtura ruat apiang a buai nuai zel a nih chuan thih thlenga a tih tur hlen chhuaka, “A kin ta” tia kan chhandamna hna thawk zo tu Lal Isua hnenah kan zir a ngai tihna a ni ang.
    3.    Midangte hriatthiamna : “Ka pa, anni hi ngaidam rawh; an thiltih hi an hrelo a nih hi” Lal Isuan a tih khan an dinhmun a hrechiang hle a, an tan a ngensak a ni. Ringtu te chu midangte harsatna te, an thiltih \halo te leh mizia te hrethiam a, dawhthei taka zirtira, zilha, fuih tur kan ni. Ringtu thinchhe tak nih te hi a inhmeh lo.
    Heng  thil pathum chauh pawh hi Lal Isua hnenah zir chhuak thei ila chuan a va \ha dawn em! Mi ten kan nunah Lal Isua zia an hmu ang a, zirtirtu Lal Isua a langsar thei dawn a ni. Lalpa’n malsawm rawh se.

Sunday, October 9, 2011

RAM CHU LALPA TA A NI (Changthlan : Sam 22 : 28) - Rev. C. Chawngliana

    Kan rama chanchin \ha a lo luh a\angin kum za chuang a ni ta a. Thil ropui tak min tihsak a, min chawisangtu kan Pathian chu  fakin awm rawh se. Hnam tin tan Pathianin an awmna tur ramri a siamsak \heuh a ni tih kan Pathian thu-ah kan hmu a. Mizote tan pawh Mizoram hi kan chenna turin min ruatsak a ni tih kan pawm thei em aw? I han ngaihtuah teh ang u. Mi tam tak chuan phai zawl zau pui pui, leilet \ha tak takte an han hmuh hian Pathianin ram tha bik leh duhawm bik a pe niin an hre \hin a. Keini tlang ram chhengchhe taka kan awm hi an hrethiam \hin lo a ni. Amaherawhchu kan Pathian hian tum neiin he ram hi min pe a ni tih kan ngaihtuah ngai em? Khati khawpa hnam mawl ni si kha a hnam atan min thlang a, khawvel tieng turin min din a duh a ni. Engtin nge Mizo hnam hi a him theih ang? tih Pathianin fel takin rem a ruat a, min ngaihsak a ni tih hi kan ngaihtuah a ngai a ni.
    Kan unau, kan tlangmipui te phaizawl ram \ha thleng thla hmasaho hi an aia fing zawk leh tam zawk hnam dangin an lo chim ral ta a, vawiinah hi chuan hnam khawngaihthlak tak, mahnia ding chhuak thei tawh lo dinhmunah an lo ding ta hial mai. Keini hi khatih hunlai khan an aia mawl zawk leh chak lo zawk kan la ni a. Chuti chung chuan phai ramah hian lo tla thla ta ila anni ai hian kan ral nasa dawn. Vawiina Mizo hnam ropui taka lo ding chhuak ta leh Pathianin khawvel tieng tura kohhran ropui tak min lo dinsak hi hmuh tur a awm lo mai thei a ni. Chuvang chuan hnam dangte luh theih lohna tlangram chhengchhia leh ei leh barte pawh thar theih mang lohna tur hmunah hian kan hnam hi Pathianin min thukru a, he ram hi kan hnam chenna atan min lo pe a ni.
    Pathianin he ram min pek chhan chu a chhungah hian a duhzawng ang taka a hnam thlante kan chen a, a thu chu kan hnam nun inphuar khawmna a lo nih a, chumi a\anga rah tam tak chhuak a, khawvel tieng tura feh chhuah hi ram min pek chhan leh hnam min din chhan chu a ni ta a ni. Chutiang tak ti tur chuan kan hnam hian ke a pen em tih erawh kan ngaihtuah a ngai viau a ni. Kohhran hrang hrangten missionary tam tak thawn chhuakin hna thawk mah ila, kan nunah kan inenfiahna tur thil tam tak chu a awm a ni. Kohhran pawl hrang hrangte hian kan pawl hrang rilru hi eng emaw chen chu kan pawl invawn nun nan leh kan kohhran tih chaknan kan kalpui a ngaih  hhungkhat atana min koh kan nih avangin kan pawl hranna rilru hi kan lak len lutuk chuan Pathian min koh chhan hi kan ti hlawhtling thei lo ang. Pawl hranna rilru paih a, Lalpan min kohna chhan zawk Pathian ram tizau tura inpumkhat zawka hna kan thawh hian Pathian duhzawng chu kan ramah hian tih puitlinin a lo awm chauh dawn a ni.
    Rinawmna thu-ah hian kan inen fiah a ngai ta a ni. Hmanah chuan kan pi leh pute khan kawng an khar a, thingfakin kawng an do mai a, tumah an lut ngai lo. Nimahsela tunah chuan tala lianpui pui, pakhat mai ni lo pahnih pathuma kan kalh pawhin kan him zo ta lo. Thin thi-in mi tam tak kan mu thei lo a, kan ralmuang lo tlat a ni. Kristian-na kum za chuang kan hman mek laia kan hnam nuna rinawmna lo tlu chhe mek hi a pawi hle a ni. Chuvangin kohhran tinte hian rinawmna hi inzirtir thar leh ang u.
    Ruihlo-in kan \halai tam takte a tibuai a, nunna chân pawh an tam ta hle. Tin, mipat hmeichhiatna thu-ah pawh kan hnam hi kan hming a hliau ta hle mai. 
Hemi kawnga inthlahdah leh Pathian ngaihsakna nei lo a nuam chenho reng reng hi a tawpah chuan hnam tlu chhia an lo ni fo \hin.
    Ka sawi leh duh chu zuk leh hmuah thu hi a ni.Kan ram hi India ramah mipui cheng zat a\anga chhuta zuk leh hmuama insum lo ber kan ni. Zir miten an han zawt kual a, sim tum, sim duh percent chu a hniam em em mai a ni. Nu leh pa mai ni lo, naupang zawkte thlenga zuk leh hmuam kan buaipui ta hi a pawi hle a ni. Hnam dang an lo kal a, Mizote chu Kristian an ni a, kohhran ropui tak a ding a ni, kohhran chak tak a ding a ni tia kan chanchin zir tura lo kalte hian engatinge heti tak maia zuk leh hmuam in uar, an ti thin. Chhan a har, sawi tur kan nei \hin lo. Hnam dangten min han hmuh hian Lal Isua hmel an hmu thei lo a, ringlo mite tihawm nia an ngaih avangin Lal Isua hmel hi an chhiar thei \hin lo a ni. Chuvangin kan thil tih leh chin lai mekte hi i ngaihtuah chiang ang u. Sim turin kan thinlung pawh i buatsaih ang u.
    Engtin nge kan tih tak ang le? A insiam \ha hmasa tur chu sorkar ni lo-in kohhranho hi kan ni. Pathianin Israelte a chhungkua atan a thlang a, mahse amah an theihnghilh thin avangin nasa takin a hrem \hin a ni tih kan hria. Keini pawh Pathianin he ram hi min pe a, ram chu LALPA ta a ni. Kan chenna atana min pek, kan chen hawhna a ni. A chhungah hian him taka kan chen reng theihna tur chuan he ram min petu leh hnama min tungdingtu tana rinawma kan awm hian kan hnam hi chu a dam ang a, tundinin kan awm zel ang. Amaherawhchu Israel-te anga kan inthlah dul rawh chuan chhiatna hi kan bak a ni. Kan rama sualna lo pung mek leh min chim veltu hrang hrang han ngaihtuah hian kohhranhote hi ngawih a hun tawh lo a, aw kan chhuah a hun a, hna kan thawh a hun a, \an kan lak a hun a ni. Kan rama sualna chi hrang hrang rawn lut te hi hnawtchhuak leh hneh tura Pathian ralthuam famkima inthuam chunga ke kan pen hi a va tul ta em.
    Kan ram sorkar pawh hian theihtawpin hma a la \hin a, sorkar hmasa leh tuna ding lai pawhin theihtawp an chhuah \hin. Nimahsela sorkar chakna leh sum leh pai hausakna a\ang hi chuan hneh theih a ni lo a, setana hmanrua mai a ni leh zawk thin. Chuvangin, chung zawng zawng chu a kal dik theihna tur leh sorkarin a hmalakna te, hmanrua a rawn chhawp zawng zawngte hi hmanraw tling leh \angkaia hman a nih theihna turin Pathian kohhranhote hian \awngtaina nen kan lo thawhpui a, \an kan lo lak ve hi kan tih tur chu a ni. Chu chuan sorkar hmalakna hi a tipuitling thei dawn chauh a ni. Hetih lai hian sorkar hmalakna lamah pawh a nih tur ang ni lo, a hmanna tura hman loh, ram changkanna tura buatsaih ni si changkanna tur atana hman theih tak loh thil tam tak hi a awm a ni.
    Heng thil zawng zawng hi kan tih reh a, Pathianin he rama min din chhan ang ngeia kan awm a nih phawt chuan khawvelin he ram hi a thlir ang a, khawvel tieng turin min buatsaih dawn a ni. Heng zawng zawngah hian Kohhranhote hian mawhphurhna kan nei a ni tih i hria ang u. Pathianin a hnam atana a kohte kan ni, a chhungkua atana a thlante kan ni, intih hranna rilrute hian kan hnathawh tur tam takte min tibuai a, chuvang chuan inpumkhatna rilru pu turin inbuatsaih thar ang u. Kohhranho te hi kan tih tur dik tak, khawvel tieng tur leh Mizoram siam tha tura \angkaia kan din theihna turin a mawhphurtu lian ber kan ni. Ram chu LALPA ta a ni, Lalpan a thu malsawm rawh se.

Saturday, October 1, 2011

Rawngbawltu nun - Tlawmna - J. Lalhmingliani

                          
Chhiar tur : Luka 9 : 46- 48, 13 : 23 - 27, 22 : 24 - 27, II Kor 6 : 3 - 10

     Rawngbawltu chu a rawngbawl saka te beisei angin rawng a bawl tur a ni a, chhiahhlawh nun a ni a, kan rawngbawl saka te lakah kan in ngaihlu in kan in dah sang tur a ni lo. Bible-in engtia awm turin nge min tih kha... “ Nangni zawng chutiang in ni lovang, in zinga ropui ber chu nau zawk angin awm se la, Lalber chu rawngbawltu angin awm zawk rawh se” a ti  a ni. Hei hi inenfiah nan i hmang \heuh ang u.
    Rawngbawltu nun chu tlawmna, thuawihna, mahni in phat a Lalpa mualpho pui ngamna nun a ni a, hotu chan chang a intivei leh in fun up lutuk, a mawi tawk chauh va mahni duh chin a rawngbawl a ni lo va, thil te ber leh hmuhsitawm ber pawh ni se la, Lalpa ropuina tur a nih phawt chuan hniam takin mahni inphatin Lalpa i chawimawi ang u,” Lalpa mithmuhin inngaitlawm rawh u, tichuan a chawimawi ang che u” Jak 4: 10
    Kohhrana mi te zawk mawl ve te te anga kan ngaihte tih awm tawk lek a ngaia Lalpa faka lam te pawh kan tih ve atana ngai lem lo, ka tih atana a mawi lo v, a mualpho thlak e, mi in engtinnge min ngaih ang tiin i indah lutuk lovang u. I  mualpho pui ngam loh midangte tih atana mawi tawk leka i ngaih \hin kha mualpho pui ngam ve tawh rawh le, khawvel thiamna Doctorate Degree, \awngkam thiam, tunlai ze hriatna, changkang tak leh mawi taka rawngbawltu chanvo pawimawh leh member rinawm tak nun kha Thlarau a Lalpa rawngbawl nan a hnawk em avangin Lal Isuan a khengbet/ hnehsak tawh che a, engatinge Lal Isua hnawl hnu hman tlak tawh loh kha i la chhawm a, i la inthuam tlat le.?
Tlawmna puan sinin kan fak Lalpa ropuina tur zawkin kha mihring hlui zia Lal Isua hnawl hnu kha kalsan tawh rawh le.
    Engtinnge II Sam 6 : 14 - 23 ah khan a sawi le, Israel Lal ropui tak Lal Davida’n Israel te chunga Lala siamtu Pathian hmaa a lam khan lam awm reng a nih thu te, a aia nasa zawka a fak tur thu leh a theihtawpa a lam chung pawh a a la insit fo thu a sawi kha,a sawiseltu Saula fanu Mikali chunga thil thleng pawh kan hriat kha. Lalpa hmufiahtu, hrechiangtu chuan amahah chhuan tur reng reng a neih lohzia a in hria a, ama lawm zawng leh mi te hmuh a mawi tawk lek a rawng bawl a thei tawh lo va, a fak Lalpa ropuina tur a nih phawt chuan ama lam a thlir hman tawh lo va, a aw leh a taksa a theihna zawng zawngin Lalpa tan a mualpho ngam tawh zawk a ni.   
    In tih tunlai, mahni in humhim tum, zei taka chet vel leh \awngkam changkang hman lam a ni lo. I fak/kan fak Lal Isua hi i chawimawi mai ang u. Hmelhmapa Diabola hmanruaah i \ang lovang u, sual luhna kawngka hi  a zim si a, chapona te hi a va hnawk em... Thalrau thianghlim kan nuna lo thleng tur hi a hnar tlat asin, i hrethiam ang u, zei tak leh mawi hnai takin chatuan hremhmunah kan tawlh liam dah ang e. A rawng kan bawl Lalpa hnenah kan fel loh leh tlin lohna ang ang hian i intulut tawp mai ang u. A zau zawng ni lovin a zim zawngin Lalpa en tlatin i kal ang u,chu chu ‘Nunna kawng’ a ni si a.
    Kohhran / K|P kan kal dan pawh hi a zau lutuk tawh angem aw? Sual a ngampa lutuk tawh a Pathian zah lohna a ni . I lawm nan mai nge i belh, Pathian lawm zawnga kohhran beltu i nih? Ama lawmzawnga keimahni a thawktu chu Thalrau Thianghlim a ni si a, Pathian Thlarau Thianghlim hruai theih turin tuna i awm mekna nun tuihal ru si, hahthlak  tak,  mualpho hlau reng reng, tihsual palh changa buai leh mai \hin, tih \ha\ changa chapo pui \hin, changkang leh zei tak nih tum nun khan i nuna thlarau thianghlim lo lut tur kha a hnar tlat asin, chhuan tur tak Lal Isua hi i chhuang mai ang u, kan mualpho pui ngamna hmunah Lalpa a lo mawi ang a, he tisa dan hian Lalpa a ti lawm thei lo tih a inhmuh poh leh miten hmuh nuam min ti ang a, keimahni \hahnemngaihna a mi te sawmkhawm \hin hlawhchham Sermon chhunzawmna
\hin khan a nunah chhuan tur tak Lal Isua hmel an hmu tawh ang a,  chu tlawmna chuan midangte a hip khawm tawh zawk dawn a lo ni. Tirhkoh Paula’n “Tuma bawih ni mah suh ila, mi tam lehzual ka lak luh theihna turin mi zawng zawng bawihah ka insiam ta” a tih ang khan i tlawm ve ngam ang u. Haleluiah Amen.
    Hawh u, Lalpa rawngbawltu te hian kawngka zim sual te tak te pawh a hnawk a ni tih i lo hre thar leh ang u. “ Boralna kawngka chu a zau a zau a, chuta lut pawh tam tak an ni a. Nunna kawngka chu a zim a, chuta lut pawh tlemte an ni”. Sual kan ngaihzam mai mai ang hi kan Pathian hian a ngaizam ve dawn si lo. “In thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a” titu duhdanin rawng i bawl ang u.
    Rawngbawltu zawng zawng te u, i lawm nan, i ropui nan, chawimawia i awm nan mai nge Lalpa rawng i bawl a, I rawngbawlsak Lalpa ropui nan le?
    Lalpan a thu mal min sawm sak rawh se. Amen.

Sunday, September 25, 2011

HARSATNA HMACHHAWN NGAM TEN PATHIAN ROPUINA AN HMU THIN (Chhiar tur Daniela:3:6) - RK. Ramherliana

    Zawlnei Daniela lehkhabu ah hian ringtu ten HARSATNA pumpelh na zawng lo a, atak a hmachhawn na thu vawi hnih kan hmu a. Chung harsatna hmachhawntu te avang a Pathian ropuina puanchhuah a a awm thu kan hmu bawk a ni.
    1.  Sadraka, Mesaka leh Abednegoa te :
    Daniela Bung 3 ah Sadraka, Mesaka leh Abednegoa te chung chang kan hmu a. Dura phaizawl ah Nebukanezaran rangkachak lim a din tir luah mai a,music chi hrang hrang a rik hunah chu rangkachak milim chu chibai buk tur a ni a, chibai an buk duh loh avangin Nebukanezaran vau pahin a thlem leh chung pawhin chibai an buk duh chuang loa, Pathian an rin zia an tar lang a ni.
    Tichuan tawrhna pumpelh zawng ni lo in tawrhna hmachhawn an thlang ta a, Pathian ropuizia tarlanin a lo awm ta. Rawhtuina mei a leh sarih a tih sat pawhin a ti na thei ta lo a, mei rim pawh an nam hek lo.
    2. Daniela :
    Daniela Bung 6 ah Daniela er tu ten a hekna tur an dap a, Daniela tihdik loh an hmu thei silo va, “Daria, an lalber hnenah chauh lo chuan dilna engmah thlen loh tur” tiin thu pek an siam tir ta ngawt a ni. Chu thu Daniela’n a hriat veleh chuan tawrhna pumpelh zawngin hma a la chuang lo a, Pathian ropuina a lanna turin pumpelhna zawng lovin sakeibaknei puk chu Daniela chuan a thleng ta a ni.
    Tichuan Pathian ropuina chu a lo lang ta. Daniela pawh chu sakeibaknei pawhin engtinmah an tih lo a, him takin a awm ta a ni.
    Heta kan hmuh langsar tak chu, Pathian hian tawrhna pumpelh tu te awmpui hi min tiam lo a,tawrhna hmuna awmpui min tiam zawk a ni.
    “Tui te in daikai lai pawh in kei in hnen ah ka awm ang a..........mei a in kal tlang lai pawh in in kang lovang a...”(Isa: 43:2)
    Tawrhna thlenga Pathian zuitute avang a Pathian ropuina lo lang hi thlir ila:
    1. Sadraka te, Mesaka te, Abednegoa te kha an kang hauh lo.
    2. Daniela sakeibaknei ten an ti na lo.
    3. Vantirhkoh in Sadraka te a awmpui chu mipuite’n an hmu.
    4. Daniela hek tu te sakeibaknei pukah paih an ni a, pawhsawm an ni.
    Pathian ropuina lan na ropui ber chu Lal te, Nebukanezara leh Daria ten Pathian ropui zia an hmu a, chu mai a ni lo a, Pathian ropuina puang chhuak tu an lo ni ta hial zawk a, Anni phei chuan Pathian ring tur in mite an ngen a ni satliah lo a, thupek chhuah in mite Pathian ring tur in an tilui hial zawk a ni.  (Dan. 3:28-30, 6:25-28).Hetiang tak a Lal te awm tir thei tute chu Lalpa avang a tawrhna hmachhawn ngam te a vang a ni.
    Ringtu inti tam tak te hi chuan kan hma a tawrhna a lo awm dawnin pumpelh ka zawng ruai thin, tawrhna hmun thleng zo lo ten Pathian ropuina an hmu phak lo fo.
    A nuam chinah  hi chuan Pathian a inpuang khat \hin, hun harsa lo ah chuan ringtu tan pawh Pathian mamawh na a tlem a, Pathian tihtakmeuh a auh pawh thil harsa tak a ni. Pathian ringtu, Lalpa rawngbawltu ten tawrhna pumpelh zawng ni lo a, Pathian hming avang a tawrhna kan hmachhawn ngam phawt chuan Pathian ropuina a lo lang thin.
    Lalpan malsawm rawh se.

Saturday, September 17, 2011

BEIHRUAL HMAN TAN DAN - Laldawnkimi, Archivist, Synod Office

THUHMA  : Kum 1894-ah Chanchintha kan dawng a,   kum 1906-ah Harhna tum khatna a lo chhuak a,  a tum hnihna pawh  kum 1913 ah a lo chhuak leh a, ringtu an  pung hle. Mahse    hun engemaw chen hnuah harhna chu a lo reh a, Kohhran a lo nguiin a lo chaklo leh ta, rinna kawngka an la ngheh tawk loh avangin han ban leh puk puk te a awm a, khawvel miten nuihzatin “Pathian thu awih leh aichhia chuan thal an hua a nia” an ti thin. Mahse,  mi engemawzat rinnaa mi nghet leh rinawm an awm  a, phurna hloh mahse thahnemngaihna hloh lovin an thawk zel a.  He Harhna hnua Kohhran han ngui leh chuan mi tam tak hnungtawlhna leh zuaina a siam mai bakah, thawhlawm pawhin a tuar nghal a, 1917-a Tirhkoh tirh chhuah 7 chu thawhlawmin a daih loh avangin an hlawh bi cheng 10 chu cheng 8/- a tihhniam a ni a. Tichuan ringtute intihchak tawnna leh ringlote beihna chu hnapuia neih an duh ta a ni. ( Mizo Kohhran Chanchin  Rev. Saiaithanga phek 54-56, 58)

BEIHRUAL NEIH A NI TA :  Hetih lai hian Mizoram Hmar chan  pum pui hi Khasi Synod hnuaiah Presbytery pakhat  kan ni a,  kum khatah vawi hnih ( March & Oct ) Inkhawmpui  an nei thin a, March 15 - 18, 1918  Presbytery Inkhawmpui Aijal-a neih chuan hetiangin a rel a
    “ Kristian Beihrual-na hi June, 1918 a hian lo awm tan turin kan ruat a. Thla chawhma lam chu mahni Kohhran ho tan a, intihchakna tur leh in tih thianghlimna leh in tih ngah lawk na atan kan hmang theuh ang a, tin, thla chawhnu lam chu ringlo te tan a hman tur a ni ang, mi hruai hram  turin. Tin, Kohhran tin in an thawh-zia dan theuh tur an ngaihtuah ang”.
    (Presby. 1918  No.10,    Kristian Tlangau  May 1918  phek 94 )          
Rev. Sandia pawhin hetiang hian hriattirna a chhuah a-
            Hmar-Chan Presbytery thil-tih chhiar ilang-in, thil pawimawh em em an ruat a ni. Tun June thla chhung hian Hmarchan khaw-tin-ah Pathian Ram tizau turin leh Isua mi zawng zawng tithianghlim turin kan beirual ang. Hetiang-in tunlai-in India ram pumpui-ah an ti mek a ni. Malsawmna tam tak an hmu tawh a ni.  Tin, unaute u, heng thil hi hriatreng a tul a ni. Kan beihrualna hi ti tha tur leh Pathian hming ti-ropui turin, heng thil hi i ti ang u :-
a) Nasa takin tawngtai-in Pathian malsawmna kan dil tur a ni, June thla hma pawhin rei fe an.
b)  Kan ngaihtuah fo tur a ni.
c) Kan in-en tur a ni. Kan rilru kan buatshaih tur a ni. Sualna zep ilangin malsawmna a dal ang. Isua hnena fel takin kan inpe tur a ni.
d) Engtinnge beihrualna hi kan tanpui theih ang, kan ngaihtuah tur a ni. Tin, a  tumna ber kan  hre reng tur a ni. Hapta hnih hmasa chhungin, kohhranho mi ti-harh leh ti-thianghlim turin kan bei hram ang. Tin, chu mi hnuah chuan  awih lote hnena kal-in kan bei-rual ang. Heng thil pahnih hi kan Pathian duhzawng a ni tih kan hria. Taima takin i ti ang u. Tin, kan Kohhranho tin in malsawmna ropui tak an hmu ang tih kan beisei. Beihrual thatna tur chu tawngtaiin i dil fo ang u.  (Kristian Tlangau  May 1918  phek 99)
    Hemi tuma an hman dan   Lalhnawka khua Lungsum leh  Lalzika khua te chuan an report bawk a, a ngaihnawm hle ( Kristian Tlangau  Sept 1918 phek 172, 180)  Aizawl hmuna an hman dan report  Sandia Sap leh Liangkhaia te ziak hetiang ani:
 “..... June nikhat zan  atang khan inkhawm kan lo tan ta a, Pathian in mal min shawm shak a, keini Kohhran a mawi lovin kan inkhawm chu kan lo hlim ta hle mai a, zan khat zan a pang chuan inkhawm kham lovin kan lo tin ta hial mai a; chumi Kohhran chhunga inkhawm chhung chuan, mi in ah emaw, Biakin ah emaw inkhawm mah ila, kan hlim hle fo thin a, uar hauh lova sawi pawhin hlim reng rengin kan tum tla,  tih theih a ni e.
            Tin, thla chanve a lo ral dawn Pathianni vawi thum zan ah chuan Inpumpekna inkhawm kan nei a Chu mi inpumpekna ah chuan “Inpumpekna lehkha” an ti a, Pathian hnena kan thu tiam zawng zawng kan lo thlah thlam tawh si kha chawk harh leh turin In tiam na lekha te tak te mi zawng zawng hnena an sem a. Tin, mi pakhatin Pathian hnena inpek tharna lam thu a sawi a; han ngaih thlak meuh chuan kan Pathian thu awihna hi a lo pan deuh tak a lawm maw ! tiin kan insit  theuh mai a “Tun hma lam ai kha chuan ka va bei nasa deuh tawh dawn em” kan ti rilru theuh a ni.
    Tin, thu sawi zawhah chuan “In-pum-pek thawh-lawm” an ti a,thawh-lawm kan upa ten an khawn bawk a, chu tah pawh chuan ni dang ai chuan kan thawh tam  zawk theuh a ni awm a, chu mi tum maiah chuan cheng 14/- lai kan ngah a. Tin, chuta chinah chuan Pathian thu awi lo ho kan bei tan ta a. Mi lian deuh in mi lian deuh an bei a, mi te deuh in mi te deuh kan bei a, nula in nula, tlangval in tlangval, pitar in pitar, putar in putar, naupang in naupang, mahni tum tawk theuh kan bei a. Pathian in chakna min pek avangin tumahin hlau lo leh zak lo leh ning lovin kan bei theuh va: ruah sur chung te pawh hian kan bei zel a kan lawm em em vek a ni...........”
Khaw hrang hrang atanga Beihrual  vanga hming pe thar   mi 344  an ni. ( Kristian Tlangau  Oct. 1918 phek 194-195) 
            Hetianga  June 1918 ah hlawhtling taka an hman avangin October, 1918-a Champhai Hmunhmeltha khuaa Presbytery  chuan  “Beihrualna hi awm leh sela kan ti tlang a, kum 1919  September a ni ang, a tih dan tur chu hmana mi ang  bawk khan a ni ang”. tiin a rel leh ta a ni ( Presby.  Oct. 1918    No.11 )
             Ringtuten thahnemngai taka an tawngtaina leh an beihna chu Pathianin mal a sawm a, kum 1919 ah chuan Harhna tum thumna a  lo thleng leh ta nghe nghe a nih kha.
HMAN HUN :   Kum 1918 ah June ,  1919 leh 1920 ah September, 1921 ah January ,1922 - 1924 ah April thlaah te  hman thina ni a, mumal taka September thla kan hman hi 1925  atangin a nih hmel  e. (Presby. Oct. 1920 No.25,  Oct. 1921 No.33, Assembly  1925  Jan No. 18)
Thu Zir : Standing Com. rel angin kum 1937 atangin ram pum huap thu zir bik siam tan niin a lang, “ Kan Kohhran kum tin Beihrual hi fel zawka kan tih theih nan Beihrual programme ram pum tan siam ila, kan subject  chu Insumna thu lam nise” (SC  dt.28.6.1937  No.7).  Mizoram buai avangin ram pum huap zir tur siam loh tum a awm a, hengah hian mahni Kohhran remchan anga buatsaih leh hman a ni. Hapta hmasa ber Ramthar hapta hi 1981 atanga hman tan a ni a, Hapta lina Kristian Chhungkaw hapta hi 1983 atanga hman tan a ni. 
Beihrual thla hman dan tihdanglam rawtna :
            Aizawl West Presbytery-in Beihrual thla hman dan tihdanglam  a rawtna   chu 2001 Synod chuan tha tiin SEC bawhzui turin a dah a ( 2001 Synod Gen.5)  Questionaire-te siama  ngaihdan hrang hrangte lakkhawm anih hnuah tihdanglam dan tur hetiang hian rel a ni :
            1)  Beihrual hi September thlaah hmang zel ila.
            2) Tualchhung Kohhranin remchang leh tha atih angin Biak in leh in lamah hman pawlh thin a ni ang.
            3) Thupui hi rampum huapin Synod-in ala siam zel ang a, amaherawhchu a thupui leh Bible chang tarlan bakah a kaihhruaina thuziak hi chu tuna kan hman lai aia tawi fel zawka siam tur a ni ang.
            4) Mahni Kohhran tan tangkai leh sawt zawka hmang duhte tan zau zawka zalenna pek a ni ang.
            5) Kan Kohhran hmalakna pawimawh - Kristian Chhungkua, Ramthar leh vantlang nun siamthatna ( Social concern) lam thilte hi hlamchhiah loh tur a ni ang.( SEC 185: 7;   SEC 186:7;   SEC 187:29)

Saturday, September 10, 2011

KRAWS CHUAN KHAWVEL NEN MIN TIHRANG TA (Luka 12:51-53) -Upa Lalthankima

            Kraws kawng zawh tura khawvel kalsan a harsat hian, nu leh pa te, leh nau te nena inthurual theih loh hun a ni. Nakinah chuan a nu chu a na ta a, a thi ta nghe nghe a. A thih dawn tepah a rilru a lamlet hman a. “Ka lo tidik lo a ni. Ka fanu hian a tidik zawk a ni,” tiin a sawi, an ti. Nula chu a nu dam loh vanga la awm pawh a ni lo va, a la inbuatsaih rih vang a ni a. A zirnate a zawh hnu chuan daltu awm lovin a kal ta a. A nu ruang chu a kalsan ta a ni. Nula hian a nu a tuithlar duh a ni lo va, Isua a hmangaih zawk a ni. “Tupawh ka hnena lo kal chuan a pa te, a nu te, a nupui te, a fa te, a unau te, a farnu te, ama nun nen lam a huat loh chuan ka zirtir a ni thei lo vang,” Lal Isuan a ti.
      Kan Lalpa ruala misual pahnih an khenbeh (Lk. 23:32,33) vete kha engati nge a vei lam ve veah emaw, a ding lam ve veah emaw an khenbeh loh? Engati nge Isua kha a laiah an khenbeh? A khengbettute khan chhan mumal neia ti an ni kher lo vang. Mahse annin an thiltih awmzia an hre lo na a, Pathian remruat ni ngeiin a lang. Kraws chuan mihring a then darh a ni. Misual, sualna thuhmun, hremna leh thihna thuhmun tuar an ni a. Mahse mihring then darhtu a lo kartla ta a. Inkawp tlat thinte karah chhandamtu a lo awm a. Vawiinah hian pakhat zawk chu vanah malsawmna tinreng dawngin a awm a. A thianpa erawh chu na tinreng tuarin hremhmunah a awm. An tawp dan a thuhmun ta lo. Chatuanin an inhmu leh tawh lo vang, pakhat ropuinaah a lut a, pakhatin anchhia a dawng ta. Lal Isua pawmtu leh hnartute chu thian an inthen ang a, laina an inthen ang. Kraws kawng chu inthenna kawng a ni.
      Nula piangthar dang ve thung chuan India rama kal turin kohna a hmu a. A nu chu piangthar lo a ni a. Ani chuan a fanu chu hmun danga kal lovin amah enkawl turin a duh a. Nula thiante pawh chuan a nu enkawl chu tha an tihsak a. “Chhungkuaah kan tan phawt tur a ni,” an ti a. A nu chu Lal Isua hnena hruai tum hmasa turin an hrilh a ni. Mahse a kohna hmuh chu hnar chi niin a hre si lo. A nu te, a laina dang leh a thian ngaih em emte chu thihsan a thlang ta. Mi nunrawng nih a hlawh dawn. Enkawl ngai ngawih ngawih mahni hringtu nu kalsan chu a nun chhiatthlak a ni. Mahse Lal Isua zuiin India ram a pan ta a. A Lalpa ruala ‘bawhchhetute zinga chhiar tel’ nih chu a thlang ta. A tan khawvel chu khenbehin a awm ta a, ani pawh khawvel tan khenbehin a awm ta a nih chu. Nu leh fanu inkarah chuan kraws chu a ding a. Kraws leh lam pangah a nu chu ‘bawhchhiatna leh thihna’ hmunah chuan a kalsan ta. Kraws chuan nufa a ti then a. A nu mit hmuhah Krista chu khenbeha lantirin a awm ta a ni. “Kei lei ata khai kana ka awm chuan mi zawng zawng ka lamah ka hip ang,” Lal Isuan a ti.
      A fanu chu a ngaihtuah apiangin Krista leh a kraws chu hmuh tel loh rual a ni ta lo va. Isua lama hip a nih dan chu a hrehawm chi a ni. Nula pawh khan a nu chu a theihnghilh thei lo. Nimahsela a nu chu thihsan zeta Krista tana nun a thlang ta a ni. Kum tam fe hnuah chuan chawlin a hawng a. A nu pawh Krista hnenah a hruai ve ta nghe nghe a. A chawlh chhungin a nu chu thlamuang takin, nunna thar neiin a thi ta a ni. Lal Isua pawhin Pa hnena min hruai theih nan kraws thihna a tuar a, kan hmangaih berte Lalpa hnena kan hruai theih nan pawh tuar a ngai ve a ni.
      Nula leh tlangval thenkhat, an nu leh paten Isua Nula leh tlangval thenkhat, an nu leh paten Isua hnena hruai an tuma an theih loh, bei tidawng tak tak pawh an tam. Nu pakhat pawhin a fapa chu misual kut a tuar loh nan te, buai leh chhiatna laka a him theih nan te a tawngtaisak thin a. Hun a kal zel a, a sual zui zel bawk a. A tawpah chuan a nu a thangharh ta. A dilsak dan pawh a dik lo tih a hre ta a. A fapa hnenah chuan, “I damna leh himna tur ka dil tawh lo vang. Krista ta i nihna tur chauh ka dil ang a. Chu chu i dam phah emaw i thih phah emaw ka ngaihtuah lo,” a ti a. Lal Isuan chu tlangval a neihna tur chu a dil ta ngat ngat a. A dil angin Krista chuan a man ta ngei a. Chu tlangval chu Afrika ramah missionary a lo ni ta hial a ni. Hei hi kraws thlarau chu a ni. Lal Isua kan zui avangin chhungkua chu lo rethei ila, khawvela nihlawhnate hi ch^n ila, tih hi kraws kawng zawh dan a ni.
            Kraws thu hi engtin nge kan ngaihthlak thin le? Kan chhungkaw tan Pathian malsawmna kan duh. Kan fate pawh piangthar ngei se kan ti. Amaherawhchu eng ang chiahin nge awm se kan duh? Kraws kawng hi zawh ve se kan duh takzet em? Lal Isuan a lo kal chhan a sawi hi i ngaihthla teh ang: “Khawvela rem lentir tura lo kal emaw mi ti e lo? Hnai lo ve, ka hrilh a che u, do lentir tura lo kal ka ni; tun hnuah chuan chhung khatah mi panga an indo ang, pathumin pahnih, pahnihin pathum...” (Lk. 12:51ff).
      Kan fate hi piangthar sela, Lal Isua zuiin kraws kawng zawh ve tak tak se kan ti em? Mahni in lum kalsana an zar kan zo phak lohva awm tura kan phal pawh a ngai maithei. Kraws chuan mihring inlainatna leh inngainatnate hi khandaiha sah angin a sat chhum a, lei dana inthlahlel em emte pawh pakhatin kraws a vuan a, pakhatin a kalsan a. Duhzawng a thuhmun ta lo. Laina an inthen a, thian tha te, pa leh fa te, nu leh fate pawh an inthen a tul thin a ni.
      Kraws kawngah chuan hling chhun thi ser ser chauh kan tuar dawn lo. Thisen a luang a, chhah takin a luang a ni. Thisen chhuak tam chu thihna a ni. Helaiah tak hian kan fate rawngbawl tura kan phalna chu a kehsawm duh. Tisaa fate kan duatna hian kraws hmelmaah te min siam thin. Kan chhungkaw nawmsakna tur chin zela fate kan pek hian Krista zuia pen chhuak tur kan dal thei a ni. Kraws thiltihtheihnain kan fate a han zar ta a, an han inpek tak tak dawn chuan “Kraws ata kha lo chhuk rawh, in tidam la keini pawh min tidam rawh” tiin nu leh pa an ti chhe duh hle a ni. Lal Isua tih dan zuiin, “Setan, ka hnungah kal rawh, ka tan tlukna i ni e; Pathian thilte ngaihtuah lovin mihring thilte i ngaihtuah zawk a nih hi,” tia chhanna dawng ta hlawm ila khandaiha sah angin n^ kan ti mai ang.
      John Knox-a fanu, Jane-i chu John Welsh-a nen an innei a. A pasal chu protestant thurin a phatsan loh chuan a lu tan tura rorelsak a ni. Tan in hotute chuan Jane-i chu an bia a, “I pasal hian a thurin hi phatsan sela chhuah theih a ni chauh ang,” an ti a. Jane-i chuan a pasalin Isua a phatsana a hnena a nun reng theih chu a thlang lo. Krista avangin thi sela, Krista hnenah chuan nung sela a duh zawk a, “Pute u, a lu chu ka lo chang ang e,” a ti ta a ni. Kraws aia rapthlak zawk a awm lo. Kraws aia helna nasa zawk a awm hek lo. Kraws chu kan nuna kan thihna tur a ni lo va, kan thiha kan nunna tur a ni.
                        “Kraws-ah chuan,
                        Kraws-ah chuan,
                        Ka ropui awm rawh se;
                        Ka thlarau lui piah lama
                        Lawm taka chawlh thlengin.”
                                                ( www.synod.org)

Sunday, September 4, 2011

RAM CHU LALPA TA A NI -Rev. C. Chawngliana Bible : Sam 22 : 28

       Kan rama chanchin\ha a lo luh atangin kum za chuang a ni ta a. Thil ropui tak min tihsak a, min chawisangtu kan Pathian chu chu fakin awm rawh se. Hnam tin tan Pathianin an awmna tur ramri a siamsak \heuh a ni tih kan Pathian thu-ah kan hmu a. Mizote tan pawh Mizoram hi kan chenna turin min ruatsak a ni tih kan pawm thei em aw? I han ngaihtuah teh ang u. Mi tam tak chuan phaizawl zau pui pui, leilet \ha tak takte an han hmuh hian Pathianin ram \ha bik leh duhawm bik a pe niin an hre \hin a. Keini tlangram chhengchhe taka kan awm hi an hrethiam \hin lo a ni. Amaherawhchu kan Pathian hian tum neiin he ram hi min pe a ni tih kan ngaihtuah ngai em? Khati khawpa hnam mawl ni si kha a hnam atan min thlang a, khawvel tieng turin min din a duh a ni. Engtin nge Mizo hnam hi a him theih ang? tiin Pathianin fel takin rem a ruat a, min ngaihsak a ni tih hi kan ngaihtuah a ngai a ni.
    Kan unau, kan tlangmipui te phaizawl ram \ha thleng thla hmasaho hi an aia fing zawk leh tam zawk hnam dangin an lo chim ral ta a, vawiinah hi chuan hnam khawngaihthlak tak, mahnia ding chhuak thei tawh lo dinhmunah an lo ding ta hial mai. Keini hi khatih hunlai khan an aia mawl zawk leh chak lo zawk kan la ni a. Chuti chung chuan phai ramah hian lo tla thla ta ila anni ai hian kan ral nasa dawn. Vawiina Mizo hnam ropui taka lo ding chhuak ta leh Pathianin khawvel tieng tura kohhran ropui tak min lo dinsak hi hmuh tur a awm lo mai thei a ni. Chuvang chuan hnam dangte luh theih lohna tlangram chhengchhia leh ei leh barte pawh thar theih mang lohna tur hmunah hian kan hnam hi Pathianin min thukru a, he ram hi kan hnam chenna atan min lo pe a ni.
    Pathianin he ram min pek chhan chu a chhungah hian a duhzawng ang taka a hnam thlante kan chen a, a thu chu kan hnam nun inphuar khawmna a lo nih a, chumi atanga rah tam tak chhuak a, khawvel tieng tura feh chhuah hi ram min pek chhan leh hnam min din chhan chu a ni ta a ni. Chutiang tak ti tur chuan kan hnam hian ke a pen em tih erawh kan ngaihtuah a ngai viau a ni. Kohhran hrang hrangten missionary tam tak thawn chhuakin hna thawk mah ila, kan nunah kan inenfiahna tur thil tam tak chu a awm a ni. Kohhran pawl hrang hrangte hian kan pawl hrang rilru hi eng emaw chen chu kan pawl invawn nun nan leh kan kohhran tih chaknan kan kalpui a ngaih chin chu a awm ngei mai. Amaherawhchu Pathianin hnam khat, chhungkhat atana min koh kan nih avangin kan pawl hranna rilru hi kan lak len lutuk chuan Pathian min koh chhan hi kan ti hlawhtling thei lo ang. Pawl hranna rilru paih a, Lalpan min kohna chhan zawk Pathian ram tizau tura inpumkhat zawka hna kan thawh hian Pathian duhzawng chu kan ramah hian tih puitlinin a lo awm chauh dawn a ni.
    Rinawmna thu-ah hian kan inenfiah a ngai ta a ni. Hmanah chuan kan pi leh pute khan kawng an khar a, thingfakin kawng an do mai a, tumah an lut ngai lo. Nimahsela, tunah chuan tala lianpui pui, pakhat mai ni lo pahnih pathuma kan kalh pawhin kan him zo ta lo. Thin thi-in mi tam tak kan mu thei lo a, kan ralmuang lo tlat a ni. Kristianna kum za chuang kan hman mek laia kan hnam nuna rinawmna lo tlu chhe mek hi a pawi hle a ni. Chuvangin kohhran tinte hian rinawmna hi inzirtir thar leh ang u.
    Ruihlo-in kan \halai tam tak a tibuai a, nunna chân pawh an tam ta hle. Tin, mipat hmeichhiatna thu-ah pawh kan hnam hi kan hming a hliau ta hle’
mai. Hemi kawnga inthlahdah leh Pathian ngaihsakna nei loa nuam Ram chu Lalpa ta a ni’ chhunzawmna...
chenho reng reng hi a tawpah chuan hnam tlu chhia an lo ni fo \hin.
    Ka sawi leh duh chu zuk leh hmuam thu hi a ni. Kan ram hi India ramah mipui cheng zat a\anga chhuta zuk leh hmuama insum lo ber kan ni. Zir miten an han zawt kual a, sim tum, sim duh percent chu a hniam em em mai a ni. Nu leh pa mai ni lo, naupang zawkte thlenga zuk leh hmuam kan buaipui ta hi a pawi hle a ni. Hnam dang an lo kal a, Mizote chu Kristian an ni a, kohhran ropui tak a ding a ni, kohhran chak tak a ding a ni tia kan chanchin zir tura lo kalte hian engatinge heti tak maia zuk leh hmuam in uar, an ti \hin. Chhan a har, sawi tur kan nei \hin lo. Hnam dangten min han hmuh hian Lal Isua hmel an hmu thei lo a, ringlo mite tihawm nia an ngaih avangin Lal Isua hmel hi an chhiar thei \hin lo a ni. Chuvangin kan thil tih leh chin lai mekte hi i ngaihtuah chiang ang u. Sim turin kan thinlung pawh i buatsaih ang u.
    Engtin nge kan tih tak ang le? A insiam \ha hmasa tur chu sorkar ni lo-in kohhranho hi kan ni. Pathianin Israelte a chhungkua atan a thlang a, mahse amah an theihnghilh \hin avangin nasa takin a hrem \hin a ni tih kan hria. Keini pawh Pathianin he ram hi min pe a, ram chu LALPA ta a ni. Kan chenna atana min pek, kan chen hawhna a ni. A chhungah hian him taka kan chen reng theihna tur chuan he ram min petu leh hnama min tungdingtu tana rinawma kan awm hian kan hnam hi chu a dam ang a, tundinin kan awm zel ang. Amaherawhchu Israel-te anga kan inthlah dul erawh chuan chhiatna hi kan bak a ni. Kan rama sualna lo pung mek leh min chim veltu hrang hrang han ngaihtuah hian kohhranhote hi ngawih a hun tawh lo a, aw kan chhuah a hun a, hna kan thawh a hun a, \an kan lak a hun a ni. Kan rama sualna chi hrang hrang rawn lut te hi hnawtchhuak leh hneh tura Pathian ralthuam famkima inthuam chunga ke kan pen hi a va tul ta em.
    Kan ram sorkar pawh hian theihtawpin hma a la \hin a, sorkar hmasa leh tuna ding lai pawhin theihtawp an chhuah \hin. Nimahsela sorkar chakna leh sum leh pai hausakna a\ang hi chuan hneh theih a ni lo a, setana hmanrua mai a ni leh zawk \hin. Chuvangin, chung zawng zawng chu a kal dik theihna tur leh sorkarin a hmalakna te, hmanrua a rawn chhawp zawng zawngte hi hmanraw tling leh \angkaia hman a nih theihna turin Pathian kohhranhote hian \awng\aina nen kan lo thawhpui a, \an kan lo lak ve hi kan tih tur chu a ni. Chu chuan sorkar hmalakna hi a tipuitling thei dawn chauh a ni. Hetih lai hian sorkar hmalakna lamah pawh a nih tur ang ni lo, a hmanna tura hman loh, ram changkanna tura buatsaih ni si changkanna tur atana hman theih tak loh thil tam tak hi a awm a ni.
    Heng thil zawng zawng hi kan tih reh a, Pathianin he rama min din chhan ang ngeia kan awm a nih phawt chuan khawvelin he ram hi a thlir ang a, khawvel tieng turin min buatsaih dawn a ni. Heng zawng zawngah hian Kohhranhote hian mawhphurhna kan nei a ni tih i hria ang u. Pathianin a hnam atana a kohte kan ni, a chhungkua atana a thlante kan ni, intih hranna rilrute hian kan hnathawh tur tam takte min tibuai a, chuvang chuan inpumkhatna rilru pu turin inbuatsaih thar ang u. Kohhranho te hi kan tih tur dik tak, khawvel tieng tur leh Mizoram siam tha tura tangkaia kan din theihna turin a mawhphurtu lian ber kan ni. Ram chu LALPA ta a ni, Lalpan a thu malsawm rawh se.   

Saturday, August 27, 2011

Khawvel hi sualin a awih mut lai takin Lal Isua a lo kal ang (Luka 19:41 ; Matthaia 25:3, 24:44) - R.K. Daniela

       Bible chang hmun thuma mi kan tarlante hi Lal Isua tawngkam, thleng tawh leh lo thleng turte an ni.
       Eden bawhchhiatna sual mihring pianken hi Pathianin a ngaidam ngawt thei lo. He kan pianpui suala pai tawh kan nihna hi phurin Lal Isua chuan kross-ah a tuar a, khenbehin a lo awm ta. He khenbeh, Pathian pawhin a kalsanna hmun ngeiah hian “Thilsiam Thar (Mi thar)”, thlarauva piang, Kross thisen hrin chu a lo lang chhuak ve ta a. He mihring thar hi chunglam chhuak a nih avangin lei lam thil nen an inmil thei ta lo. Duhdan, ngaihdan, engkim a danglam ta vek mai a. He mihring hlui nun hmasa zawk chu nitina khenbeh niin mi thar chi nitina siam thar zelin Krista annaah a thanglian zel tur a ni. He mihring thar hian taksa a luahin a khalh kal ta a, pawnlam lo hmu chiangtu te chuan mak tiin a testimony hi an sawisak zawk thin a ni.
       Kan thupuiah lo lut tan dawn tawh ila. Lal Isua khan Palestina ram dung leh vang a fang a, Jerusalem khawpui pawh a fang thin. Mahse Lal Isua, Pathian Fapa, khawvel Chhandamtu chuan Jerusalem a fang tih reng reng an hre lo. Isua fan lai hre lo Jerusalem chu tihchhiat vek a ni dawn tih Lal Isua chuan a hria a, thlamuanna thu sawiin awmzia a nei tawh si lo. Thlarau Thianghlim fan lai hre lo emaw hre duh lo lui ngat tunlai Kristian inti te zingah pawh hian a awm theih hle ang. Chung mite chuan an la tuar ngei dawn.
       Lal Isua ni lo khawvel mawina, hausakna, thiamna leh finna, ei leh bar, silh leh fen tinreng, Lal Isua tel lova min awm tleitu a va tam em! Chatuan tling zo lo, he damchhung rei lote daih tur chauh thlahleltu an pung tual tual, an tan hun a awm lo thuai ang.
       Bible ah hian ‘Isua Krista Ni’ tih leh ‘Lalpa Ni’ tih kan hmu a. Isua Krista ni chu rukru anga, A mithianghlimte lam tura a lo kal ni tur a ni a. Lalpa ni erawh chu ropui rapthlak taka rorel tura a lo kal lehna tur sawina a ni.
       Lal Isua fan lai hre lo Jerusalem khawpui khan a chhiatphah vek ang khan vawiina Lalpa fan lai hre duh lo te chuan an la tuar dawn a ni. He khawngaihna hun tawp hunah chuan khua a tlai tawh ang. Hun tawp chu a hnai tawh si a.
       Matthaia 25:3-a kan hmuh angin nula thianghlim sawm mo hmuak tura kalte kha zan laiah authawm an hriat khan nula thianghlim panga te khan an khawnvartui an lo keng lova, an han tho ve chiah a, mo neitu a lo thleng chawpchilh ta mai si nen an buai em em mai a, tumah rengin an mamawh an pe thei lo. Tlai khawhnuah khawnvartui an va lei ve a, mo neitu inah an kal, mahse kawngka khar hnan an lo ni ta. “Ka hr ngai lo a che u” tih chu an hlawh tawk a ni ta. A pawi teh zawng a nih hi.
       Ringtu, thlarau hruaia awm, mahni lam tawp der tawh, thlarau duhzawnga hruaite chu lo muhil pawh ni se Lal Isuaah an chawl hahdam tawh a, inring rengin an lo awm tawh zawk a lo ni. Lal Isuaa chawl tawh te chu thlamuang takin an awm a. Mihring lama inrin vak a, hah taka hlauthawng taka awm a tul tawh lo. Mihring lama lo inrinna hian awmzia a nei lova, chutianga lo inring hah taka te nun chu kross-ah tihtawp a ni tawh zawk a. Ringtute awmna Lal Isua-a chawlh hahdam mai kha a thlamuanthlak takmeuh a, Krista Ni a lo hnaih zel hian hlimna leh lawmna thuruk chu a pung tual tual zawk a ni.
       Lal Isua fan lai hre duh lo Jerusalem tihchhiat a ni ang khan he khawvel hi sualnain a awih mut hun lai takin Krista ni chu a lo thleng dawn a ni.
       Tunah hian eng dinhmunah chiah nge i din? Khawiah nge i awm? Thlarau hruaia awm apiangte chu Pathian fate an ni.
       Lal Isua ring thei lo, ring thiam lo, thlarau hruaia awm thiam lo, inring renga awm thiam lo - nun hahthlak, nun thlaphang hi Lal Isua chuan thiah fai veka, tihtawp a duh a, chu nun Kross-a tihtawpna takah chuan nun thar pek che a, hruai che hi Lalpan a duh ber chu a ni.
       Thlarau hruaia awm tur chuan thlarauvah vek pian a ngai a ni e.
            Lal Isua ni lo thil dang awm tleitu che, nun derthawng tak kha thlahlel lova, Lal Isua nun i duh zawk a, i thlan rualin thihna ata chhahchhuah i ni ang a, nunnaah i lut ngei ang. Chu chu mihring hlui thihna leh mihring thar (Siam thar)-a pianna chu a ni e. Lalpan malsawm rawh se.