Saturday, March 10, 2012

LAL ISUA KRISTA NGHAWNGKAWL - Lalnghakmawia Khiangte

Lal Isua Krista Nghawngkawl
Dated Aizawl the 22ndApril, 2012,  Plato-a lehkhabu ‘Republic’ ah khan a unaupa Glaucon-a leh Socrates-a inbiakna tarlan a ni a. Socrates-a chuan Glaucon-a hnenah chuan mihringin thudik tak (ultimate reality) kan hriat dan hi thil tak tak zawk hmuh aiin a hlim (shadow) kan hmu zawk \hin a ni tiin tehkhin thu a hrilh a. Pa pakhat hi naupang te a nih lai a\angin tan in pindan tukverh pakhat neiah hian an thlung bet a. A hmai chuan bang a hmachhawn a, chu bang ah chuan a hnung lam a thil thleng hlimthla chu a lo hmu  ve thei a. Chu chu philosopher ten thudik/thutak an hmuh dan a ni tih entirna turin.  Thudik famkim mihringin kan hmu thei lo an ti. Nimahsela, Kristian te chuan huaisen taka ‘Keimah hi kawng leh thutak leh nunna chu ka ni titu kan zui a. Tunlaiin ‘Israel hi kawng leh thutak leh nunna a ni’ ti an awm mek. A dik lemin a lang tlat lo.
lai te hian   Lal Isua nghawngkawl nge      kan bah ang Setana nghawngkawl?
    Anmahni hmingthanna mualah chuan mi ropui tak ni ve ve, Lal Isua Krista nghawngkawl leh Setana nghawngkawl bat te thlah kal zel chanchin hian he thu tawi te hi i titawp dawn teh ang.‘American Literature’ zir ho chuan religious literary discourse pakhat ‘Sinners in the hand of angry God’ tih an zir \hin. Chu chu Jonathan Edwards a chungchang a ni. Professor Juke, Pathian awm ringlo (atheist) ni bawk, lehkhabu tam tak Pathian a awm lo tih nemngheh phet tuma ziaktu a ni. New York a mi niin a fate chu Pathian thu nen a chawm ngai lo. Report a\anga a lan dan chuan a thlah 10 te chu capital murder avangin hrem an ni, 102 rukru, 90 harlots (nawhchizuar) mi 82 thil sual dang tih avanga  tan in a khung, mi 200 venereal diseases kai (hmeichhiat mipatna hmankhawloh/inpawlna atanga natna lo chhuak,)mi 145 zu ngawlvei, mi 200 chuang puitling an nih hmain an thi a, mi 304 midangin an nunna an laksak, a tam ber chu an insualnaah. New York in  million dollar khat a seng, he thlah kal zelin buaina an siam avangin.A hunlai ve tho a mi(contemporary) Jonathan Edwards (1703 – 1758) a thlah te, amah hi evangelist ropui tak a ni. A thlah kal zel atangin mi 13 college president an ni. 2 chu America Vice President. 65 college professors, 100 lawyers, 60 doctors, 102 evangelist, mi 60 writers, 30 judges, 12 senators, 7 city mayors, 20 congressmen, etc. Hei hi kum 300 chhunga thil thleng ve ve a ni.  Report na hmasa ber chu Richard Dudgale (sociologist)1877 .The Jukes: A Study  Crime, Pauperism, Disease and Heredity ah a ni. Tin, Winship Reportof 1900 on the descendants of Jonathan Edwards tih ah kan hmu bawk. (Metamorphosis of an Atheist, Ninan Mathullah, p.136-137). Lal Isua Krista nghawngkawl kan bah hi kan tan a \ha a, chawlhna nuam a ni a, a ni zel bawk ang. Tu nghawngkawl nge i bah ve dawn le?

Saturday, February 4, 2012

Member Inkhawm Kim & Inhlantharna Hun Hman A ni - Lalrempuia



Dated Aizawl the 26thFeb,2012,
 Ni.20.2.2012 zan khan hruaitute ruahmanna siam angin member Inkhawm kim/Inhlantharna hun urhsun leh hlimawm tak kan hmang thei a a lawmawm hle. He Inkhawm hi Tv.H.Lalchhuanmawia, Branch Secretary chuan min kai hruai a,  Nl.Tlangmawii, Mika Group chuan Bible chhiar leh \awng\ai in \anna hun a hmang. He inkhawmah hian zaia rawngbawl tura kan sawm Nl.Lalengvari Sinate (Mami) in hla pahnih - Lungngaih hual velin Khawvelah ka lo awm ta a  tih leh Ka rochan hlu tih chu nung leh nalh takin a rawn sa a, beng leh mit a tlaiin, thinglung lam ngeng a chhun ngaih mai. Inkhawm boruak a nuam a, zai ho pawh a nuam hle. Rev.K.Lalhmingliana, Bialtu Pastor in member inkhawm zawng zawng te tana inhlan tharna hun urhsun leh tawifel tak a hman hnuah Upa Lalsangzuala Hauhnar, Kohhran Committee aiawh in \awng\aiin memberte hlanna hun a hmang a, hemi zawh hian kan Pastor hnen atangin thuchah ngaihthlak chhunzawm niin Inkhawm banah Refreshment Committee te’n inkhawm zawng zawng ten innek buai ngai hauh lova kan in theih tura ruahmanna fel thlap a siamin thingpui tuihnai tak min lo hlui bawk a, a lawmawm hle.
    He Inkhawmah hian, Uhsers, Sound Incharge, Refreshment Committee, rawngbawltu-te leh member zawng zawng te’n kan chanpual \ha takin kan hlen \heuh a, a lawmawm hle a ni.
    Rev.K.Lalhmingliana, Bialtu Pastor hnen a\ang hian KTP a in hman a inchhirawmlohzia-te, mihring thlirna a\anga channa emaw kan tih \hin hi a tawpah chuan tisa leh thlarau lamah hlawkna hlir a lo nih thute ama nun a\angin a sawi a, member inkhawm ten ngaihnawm kan ti hlawkthlak kan ti tlang hle. Tin, Pathian thu awih mai hi hlawkna a nih thu Bible in a tarlan \henkhatte a\anga min zirtir bawk. Kan rawngbawlna kawng hrang hrangah khawvel lam a finna chauh hmachhuan a hlauhawm thute leh khawvel finna chu Pathian ngaih chuan atthlak mai a nih zia thute sawi lang telin, Sam 37:5 hi a lar em em a, mahse a lar lo zawng chang 4 thu, a pawimawhna nep chuang bik hauh si lo a lo nih thu te kan ngaithla a, a chang leh kan nui ho ham ham a, a chang leh a dik tiin kan lu bu leh nghauh nghauh fo bawk \hin te  te hlei hlei khan hemi zana inkhawmte hian hlawkna kan neih thu sawi tur kan neih \heuh ngei ang tih a  rinawm.  Ama in sawi dan takah Pathian thu sawi mai \hin Pastor kan nei hi a lawmawm tak zet a ni         Member Inkhawm zawng zawng te’n Pathian thu leh A thutiam te hi kan rin mai tur, kan nitin nuna kan hman nghal theih leh englai pawha kan ban phak a awm a ni tih thu min chah te kha i hre reng ang u.

Sunday, November 27, 2011

DAN LEH KHAWNGAIHNA (Galatia 2:16-21, 3:10-14)

- Rev. C.Chanchinmawia   
Dan hi Mosia hmanga pek a ni a, khawngaihna erawh chu kan Lalpa Isua Krista avanga lo awm a ni(John 1:17). Mosia hnena Dan pekte hi thuah thumin a sawi theih ang- rilru lam Dan (Moral Law) Ex.20:1-7;Vantlang Dan (Judicial Law) Ex.21:1-24;Serh leh sang Dan (Ceremonial Law) Ex.25:1-40.
Dan lo awm chhan: 1) Bawhchhiatna hi sual a nih ti langfiah tura thutiam belhchhahna a ni. 2) Rinna avang thiam kan chan theihna turin Dan chu Krista hnen lama min kaihruaitu a ni. 3)Krista lo lan hmaa min kaihruaitu atan a lo awm a ni. 4) Dan avangin sual hriatna a lo awm a ni si a. 4) Dan chu Thlarau lam thil atana pek a ni.
    Hetiang hian Dan leh khawngaihna chu i han khaikhin teh ang : 1) Dan chuan thiam loh a chantir a. Khawngaihna chuan thiam a chantir a. 2) Dan chuan sual a hriattir a. Khawngaihna chuan a ngaidam a. 3) Dan chuan a phut a. Khawngaihna chuan a thawhsak a. 4) Dan chuan, “Misual chu a thi ang,” a ti a. Khawngaihna chuan a ti nung a. 5) Dan chuan a dil a. Khawngaihna chuan a pe a.
    Dan hnuaia awmte leh khawngaihna hnuaia awmte danglamna : 1) Dan hnuaiah chuan Beram chu a pu tan a thi a. Khawngaihna hnuaiah chuan Berampu chu Beram tan a thi a. 2) Dan hnuaiah chuan mahni thil tih thatin min muan a. Khawngaihna hnuaiah chuan khawngaihtu thil tihin min muan a. 3) Dan hnuaiah chuan mahni langsar tura beihna a lian a. Khawngaihna hnuaiah chuan mahni insitnain hmun a luah a. 4) Dan hnuaiah chuan mahni thiltihin min tilawm a. Khawngaihna hnuaiah chuan Pathian thiltihah an lawm a. 5) Dan hnuaiah chuan mahni inhlanna an ring a. Khawngaihna hnuaiah chuan khawngaihtu inhlanna an ring. 6) Dan hnuaiah chuan Pathian tana inthawinain hmun a luah a.Khawngaihna hnuaiah chuan Krista inthawinain hmun a luah thung a. 7) Dan hnuaiah chuan mahni indah pawimawhnain hmun a luah a. Khawngaihna hnuaiah chuan Krista pawimawhnain hmun a luah. 8) Dan hnuaiah chuan phunchiarna leh lungawi lohna a lian a. Khawngaihna hnuaiah chuan lungawina leh tlawmnain hmun a chang. 9) Dan hnuaiah chuan midang sualna a langsar a. Khawngaihna hnuaiah chuan mahni sualna a langsar thung. 10) Dan hnuaiah chuan chaponain thinlung a luah a. Khawngaihna hnuaiah chuan inngaihtlawmnain thinlung a luah thung. 11) Dan rorela awm chu thihna a nih laiin, Khawngaihna rorelna chu nunna a ni. 12) Dan hnuaiah chuan thiam loh chantirna a ni a. Khawngaihna hnuaiah chuan thiam chantirna rorelna a ni.
    Dan hnuaia rawngbawltu Mosia’n thilmak a tih hmasak ber chu Tui thisena chantir kha a ni a. Chu chu thihna entirna an ti thin. Khawngaihnaa rawngbawltu Isua thilmak tih hmasak ber chu Tui Uain-a chantir a ni thung a. Chu chu nunna entirna an ti thin. Aigupta hremna hnuhnung ber, Mosia hmanga tih chu Fatir thihna a ni. Chu chuan Dan tawpna a entir an ti thin. Krista thilmak tih hnuhnun ber chu Lazara kaihthawh a ni a. Chu chuan nunna pek a entir a. Dan puan chhuah ni chuan mi 3000 tihhlum zuk awm a (Ex. 32:26-38). Khawngaihnaa hnathawh puanchhuah ni-ah chuan mi 3000 chhandamin zu awm ve thung a (Tirh 2:41).
    Dan chu Darthlalang (looking glass) ang hi a ni a. Darthlalang chu inenna a ni. Mahni inhmuh chianna a ni. Darthlalang chuan kan hmel bal min hmuh fiahtir a, a tifai thei lo thung a. A silfaina tui lam min kawhhmuhtu a nih chu. Dan chu hriattirtu rinawm a ni a, khawngaihna chu a tifamkimtu a ni.Mahni lawmna mai zawnga rawngbawltute hi Dan hnuaia rawngbawltu an ni fo. Midangte tana rawngbawltute hi Khawngaihna hnuaia rawngbawltu an ni thin. Dan hnuaia nung tan chuan thilpek thawhlawm te, Inkhawm te, tawngtai te, Kohhran dan tinrengte hi a hnawk fo va, phurritah a chang thin. Khawngaihna rorela awmte tan erawh chuan phurrit a ni lo va, khapsakin awm se an tan phurrit a ni zawk dawn a ni.
Felna thing Lalpa phun, a chhe lai siamthatu ni turin Khawngaihna chuan kan chungah ro a rel tawh si a. Mi dem hman a ni ta lo, Ni a lo kiam sawt em!!
Lapa’n malsawm rawh se.

Saturday, November 19, 2011

KRISTAA MITANG, RINGTU NUN KAWNG - Lalnunthara Hnamte

“Chuvangin kei Paula, nangni Jentailte avanga Kristaa mi tang hian....
                                     Ephesi 3 : 1
Kei Lalpa mitang hian ka ngen a che u.. Ephe 4 : 1 - 3 Hebrai 11 pumpui

    Kristian tam tak te hi kan infiah a \ul ta hle in ka hria, chumi thu chu tlem azawng han thai lan ve ka duh tlat mai.
    Tirhkoh Paula’n, “Kei Kristaa mi tang” a intihna lai tak hi ringtu nun kawnga kan zawh ve ngai a lo ni reng mai a, chu chu Zorama kristian te hian kan zir atan a pawimawh hlein ka hria a, eng vanga tang  nge maw a nih le?!! Paula tak phei hi chu, a tirah  phei chuan,a duh leh tum vang renga Lal Isua hi zui a ni ve hran lo va, zirtir hote, kristiante tihhluma, vuak hrep kha a tum dan a ni ngar ngar a, nimahsela, chutianga awm lai chuan, Damaska khaw daiah Engin a rawn chhun thlu ta a nih kha, amah hi Krista rawngbawl tura tumahin an ngaih loh, ringtu te zinga chetla a, a hun pumhlum hmang ve ta zawk turin a awm ta anih kha, mihringte tum ve dan chu engmah lo mai leh a ropui lohzia hretu leh tidanglam theitu, Lei leh vana lalber kan Pathian chuan a tum ngai reng reng loh lamah, Jentailte Tirhkoh ni tura a bel ruat a lo ni reng zawk a ni.
    Apostol Petera, mi rorum tak hnenah Lal Isua’n, “ I upat hunah i kut te i phar ang a, mi dangin an hrensak ang chai, i duhlohna lamah an kai ang che, (Johana 21: 18-19) tih hi ringtu nun kawng dik tak chu a lo ni reng a ni. “ Tupawh lei lehnaa a kut nghat a, hnunglam en chu, Pathian rama mi ni tlak a ni love” a ti a. (Luka 9 : 62)
    A. Johana 14 : 23 ah chuan Miin mi hmangaih  chuan ka thu a zawm ang... nangnin mi thlang lo, keiman ka thlang zawk che u a ni, tiin Lal Isuan min hrilh a, chutichuan min thlangtu duhdanin,a thupekte kan zawm hian, Kristaa mitang chu kan lo ni ve ta zawk.
    Zoram dung leh vanga Kristian te hian, min thlangtu  duhdanin engtin  nge kan awm a, keimahni duhdan a khawvel takin, nitin, zantin a kan awm dante hian, Isua Krista hmel kan hliah fo a ni lawm ni?!
    B. Kan tih apiangah Lalpa ropuina tur hlirin, mitin mahni lawmna mai zawng lovin..Krista mi man chhan chu, “ Midangte tana malsawmna ni chungin, an thlarau boral tur chu chhanchhuah a an awm theih nan, nang leh kei hian mawhphurhna kan va ngah tak em?!!
    Unaute u, sawi tur a tam hle mai, engpawh nise a sei lutuk loh nan a tawp ber atan chuan Hebrai Bung 11 pumpui thu hi-
    Abela leh Kaina te chungchangah inthawina aiin, thuawihna Lalpan a duh zawk zia te, Enoka chu Pathian lawm zawng mi anih avangte, thihna tem lova, vana lak chhoh a nih dan te... Nova leh a chhungte chhandam an nih dan leh Abrahama’n Pathian thu a awih avanga mi zawng zawng pa a nihna te hi a van ropui tak em?
    Heng bakah hian, Sari chanchinte leh Josepha rinawmzia thu leh hruaitu ropui Mosia chanchin leh kan hmaa mi huaisen, Krista phatsan ve ngai reng reng lo mi sang tam tak chanchin sawisen loh chanchin hian ringtute hi min tichakin min siamthar fo rawh se.
    Mosia’n “ Reilote atana sual nawmna hlimpui ai chuan Pathian mite nena tihduhdah a thlang ta zawk a, Kristaa an hmuhsitna chu, Aigupta ram rote ai chuan sum ropui zawk ah a ruat a, lawmman pek tur chu a thlir \hin avangin, tia a lo sawi daih tawh hi kan nun mi tichaktu leh min siamthar leh \hintu atan i hmang \heuh ang u tiin rinnaa ka unaute ka sawm a che u. Lalpan malsawm rawh se.

Saturday, November 12, 2011

CHU TLANG ATANG CHUAN “Chapona chu boralna hmaah a kal a, Rilru intivei chu tlukna hmaah” Thufingte 16:18

 Lalnghakmawia Khiangte  
Mihring rilru chapona chu boralna hmaah a kal a, Inngaihtlâwmna chu chawimawina hmaah (Thufingte 18:12) Bible-in a ti. ‘Pathian a thi’ tih hmangin Pastor fapa Nietschze-a’n philosophy khawvel hneh a tum a..a pu te pahnih pawh pastor..mahse a thlahtute rinna chu kalsanin Pathian awm a ring lo a, ‘superman’ theory chu a hlawhtling ziktluak lo a, mi a, atna nasa tak (insane) nei chungin a thi a. Kar 3/4 vel a reh leh tlawk tlawk ang a, a nu a bula mangang taka \hu chu ti hlauthawng em emin tlang kang thawm nasa tak ang maiin a rawn awm leh hlut \hin. A chapo e kan ti thei lo a (judgemental approach pek chu a felhlel deuh mahna), mahse a chapo mai lo maw, ‘Pathian a thi’ (God is Dead) tih metaphor sawi chhuak ngam chu tunge maw a nih le..philosopher ropui thih dan chu a ropui lo a, duhthlang thei dinhmunah ding ngat se chuan a thlang hauh lovang tih ka ring, philosopher a ni si a.    Chu Friedrich Nietschze-a’n a hneh em avangin Hitler’a chuan ‘super race/super man’, a ber nih duhnain Aryan ho ropui taka siam a tum a, Juda maktaduai tam tak a suat a, a va ropui em aw, hemi zet chu a tih mai tur taka a len laiin April 30, 1945 ah a intihlum.
    Inngaihtlawm hi a hluin a ropui a, a duhawm a, inngaihhniam erawh a pawi. Khawvela mi ropui tak tak te hian mi ropui an ni tih hi an lo in hre lo fo. Harsatna lian tak pakhat kan kohhran, khawtlang leh pawlin a tawh mek chu a sawisel thei tawk lek a fing, chapo.. chapo tih inhre miah lo, \halai zawkten ‘inngaitlawm chapo ar’ an tih ang hi.Tin, luhchilh lo a harsatna sawi hi chu a lo nuam aniang. Mizo zingah kan tam e mai.  Thawka phita keini zawng michhe fa, daikil kara mi kan ni ti tei vet ho te hi han dek han dek mah ila, an lo chapo phian. Mi hausa tak tak, a chapo awm mange aw kan tih te hi an lo inngaitlawm duh phian bawk. Thenkhat chu chapo lutuk, puak keh lo chauh te pawh an awm \hin bawk.
    Bible-ah hian Lal pakhat ropui deuh, a ropui em avanga lo chapo, Pathianin a hrem a awm a, chu chu Lal Uzia a ni. (II Chro 26) Kum 16 mi Lal Uzia a lal a, Jerusalem-ah kum 52 a lal a ni, Lalpa mithhmuhah thil \ha tak a ti \hin a, A hmuingil zel a, a thiltihna apiangah Pathian a zawn chhung chuan Pathianin a chawimawi, Philistia ho run turin a thawk chhuak a, Gat kulh te,  Jabne leh Asdod kulh te a tichim a... a tawi zawngin a lo chak tak em avangin Aigupta ram thlengin a hming a thang ta a (chang 8).  Chang 15 ah phei chuan Aigupta ram mai ni lo, ram tin tam tangah a  hming a thang ta tih kan hmu. Mahse chang 16 ah chuan a chakna avang chuan a lo chapoin a rilru a lo sang  ta a, thil a tisual ta char char a, inthawina puithiamin an hlan \hin kha Lal a nih avangin hlan a tum a. Lalpa tana rimtui hal kha Uzia tih tur a ni lo va, rimtui hal tura tihhran Arona fapa puithiam te tih tur a ni. Lo hal ta tehreng pawh nise Pathian hmaah a ropui phah dawn hek lo. Hmun thianghlim a\anga chhuk tura an ngen chuan a thinur a, rimtui halna tur mei lakna a keng a, chutia puithiamte chunga a thinrim lai tak chuan Lalpa inah, rimtui halna bulah chuan a chalah a lo phar chhuak ta a, chhuk rawh tihbuai a ngai ta lo. Lal ni \hin kha a phar avangin in hrangah dah a ni a, Lal a ni ta lo. A thihni thlengin a phar. Sipai hote Lalpa chuan chapote ropuina tihtlawm a tum tlat ; Mi ropui ni loin mi ropui chapo te ropuina. (Isaia 23 : 9)
    Kan chenna khawvel hi mi chapo te tlukna khawvel a ni tlat tih Bible atangin kan hre ta. Mi \henkhat chu mi aia music thiam deuh te, mi aia zaithiam deuh te, mi aia lehkha zir kawngah thiamthei deuh te, mi aia thusawi thiam deuhna te, lehkha ziak thiamna riau te, mi hneh theih riauna te an nei a, a ropuiin Pathianin talent \ha tak a pe ngei e. Nimahsela, chapona avanga talent tam tak pung thur thur tur kha a petu Pathian ngeiin a titlawm leh hlauh fo \hin.  Mihringin a chanvo ropui nia kan ngaih, Pathian mithmuha ropuina bik awm chuang miah lo kan chan te pawhin chapo a awl fo. Chu chu ringtute kan inenfiah fo na tur a ni.  Pathian hnenah kan \awng\aiin ‘Kan \hat vang leh fel vang ni hauh lovin min hruai a’. te kan ti \hin; a dik ngei e. Mahse kan duh lo ang deuhin thil a lokal a, midang diriamna (tawngka emaw, chetzia emaw) kan lo dawng palh a, Pathian hmaa kan \hat vang bik ni si lo tia iak iak ho khan mihring nena kan inlaichinnaah thinrimna deuh kan neih chuan ‘Ani pawh enge a nih bik?, ve khanglang a!’ kan ti leh mai thin.
    University of Houston-a thu a rawn sawi khan a ngaithlatu khan beisei nei tak leh inngai ropui takin thu a rawn an rawn sawi vel ang a (DNA Model hmuchhuaktute) tih kha Ninam Mathullah, Pathian awm ring lo mahse Pathian awm ring ta in a sawi chu a ni. Zawhna leh chhanna hunah te khan in ti vei takin an chhang vel ang a tiin a lo beisei a, mahse DNA model hmuchhuaktu Dr. Watson leh Francis  Crick-a te hmelah khan tlawmna nasa tak a hmu tlat. He Bible chang hi a ropui. I Petera 5 : 6. ‘Chuvangin a hun teah chuan a chawimawi theihna tur chein Pathian kut chak tak hnuaiah chuan intihnuai ula,.’ He an inngaihltlawmna avang hi a ni mai ang a, mi tam takin an hunlaia DNA structure hmuchhuah an tum ve laia anni pahnihin DNA model an hmuhchhuah theih nachhan hi tiin ngaihdan a siam hial a ni.
    English poet Thomas Gray(1716-1771) a kha an Biak in hung chhunga thlanmual (churchyard) ah a \hu a,   thlan ho chu ngun takin a en a, a ngaihtuahna a kal bing hle a, an lo piang a, an lo seilian a, lehkha pawh zir mumal loin..hun hrang hrang tawn tlangin.. kawppui an nei a, fanau malsawmna an nei a, thenkhat thiamna ropui tak nei a chapo pui te, hausakna te chhuangin thlan ah an zalh leh tho si a..tih te kha a rilru ah a lo awm a. An ropuiin a \hen chu an chapo hial mahse, a tawpkhawkah chuan thlanah zalh an ni leh mai \hin si a aw ti chungin hle hla hi a lo ziak chhuak a ni. Inngaihtlawmna leh Chapona chu a tawpna a hrechiang hle. He sunna hla/hla urhsun (elegy) ah hian ti hian a lo phuah a   
    Mi ropuite inchhuanna te, 
    Mi thiltithei ten an ropuina an lantir \hin te
    Hausakna in a pek nawmsakna te
    Chuan loh theih lohin thil pakhat nghakin leh
    Chu kawng in a pawh ve tho chu thlan a ni.
    Mahse, kan zui Lal Isua Krista kha a va inngaitlawm tehlul em. Kan inngaih mek dan chu eng pawh ni rawh se, fianrialah hun rei lo te tal mahniin han hmang chhin ila, kan lo induh ve tawk viau tawh mai lo maw.. mahni rawngbawl pui ngeih thei reng reng lo te kan lo ni mai lo maw.. 
    Ringtute hi rawng kan bawlho naah te hian mahni mawina, lansarhna leh mi aia indah chungnunna te hian min va ti buai nasa tehlul em. Rom Sipaite khan Kalvari tlanga Lal Isua Krista an khenbeh khan amah en tur tak en lo khan Herodan puan ropui a sintir (Luka 23 : 11 leh 34) kha an inchuh a, anmahni mawina zawngin. Chapona tlangah theihtawp a lawnin kan lansarhnan kohhranah rawng kan bawl thin em? Tin, kan rawngbawlpui te kan lo ngeih lo viau em?
    CWBKTP Jona Group Night-a Pu Rosangpuia’n powerpoint presentation a pek a chapona  a sawi kha ka rilru ah a tla na hle. ‘Kan vengah chuan kan lo thleng sang ve viau mai thei e, mahse Chanmari kan han pelh chiah khian engvak kan lo ni lo’ a tih kha a dik ka tiin he kan kohhranah hian  lo challang viau mah ila kan chapo a thiang lo, kan induh tawk ve viau phei chaun nuihzatthlak lamah a kal \hin. Muhammad Ali ropui tak a kha vawikhat chu thlawhtheihna ah a chuang a, an air hostess khan passenger zawng zawng kha an thuthleng kawnghren hren kha tinghet turin a ngen a, ani chuan , superman’an chutiang seat belt a mamawh loh thuin a lo chhang a. An air hostess kha a lo fing phian a, ‘superman’ an thlawhtheihna a mamawh bik lo tiin a hrilh. Muhammad Ali ropuia a dang.
    Kan chenna khawvelah malsawmna in Pathianin min vur a, a Petu theihnghilhin leh mamawh lo ang hial te in kan inngai. Mahse, kan mamawh. Boxer ropuiin an ban tha chakna engtik niah emaw an hlauh a, footballer ropuiin an chakna leh thiamna an hloh ni a thleng chawk. I hlawhtlinna khawvelah ropuiin hausakna dik te leh dik lo taka hausakna te neiin i lo chapo phian a nih chuan Kalvari tlang kan zui Lal Isua Krista a thih dawna a thusawi hnuhnung ber hi thlir mah teh. ‘Ka Pa ngaidam rawh, an thiltih an hre lo a ni.’ Tichuan, Muhammad-a (Islam sakhaw hmuchhuaktu)  thusawi hnuhnung ber hi thlir mah teh. “Juda te leh Kristian te hi nuaibo rawh, rinna pahnih vuan Arabia ah an awm tur a ni lo” (Perish the Jews and Christians, there shall be no two faith in Arabia). Isua Krista kha a lo inngaitlawm ngei mai. Chapona tlang sang ah kan lo lawn sang tawh a nih viau chuan chu tlang a\ang chuan i chhuk ang u hmiang.
End notes:
1. Metamorphosis of an atheist, Mathullah, Ninam p .87
2. Need God ; speech by Ravi Zacharias
3.Hadith Malik 511:1588http://www.hraicjk.org/the_jews_and_prophet_muhammad.html
4. Friedrich Nietzsche’s influence on Hitler’s Mein Kampf by Michael Kalish, June, 2004. student research paper  for University of California SB History.
5. http://rpo.library.utoronto.ca/poem/882.html
6. Powerpoint presentation, Rosangpuia at CWPK Biak in on 28/8/2011.

Thursday, November 10, 2011

Ringtute tana lehkha chhiar tam pawimawhna (Literature Week pual Article inziahsiaka pakhatna latu)

- JH. Hmingthanchuanga 
  Lehkha chhiar pawimawhzia sawi tur kan nih avangin a bul deuh a\angin lo sawi hmasa ila. Pathianin Mosia hmanga thu a pek khan \awngka maiin a sawi lova, ziak ngeiin a pe a. Zawlneite hmanga thu a puan pawhin \awngkaa sawi mai duh tawk lovin ziak ngeiin a dah zel \hin. Fakina hla leh chanchin ziakna reng reng te, Roreltute hun laia an rorel dan leh tih leh tih loh turte pawh thu mai ni lovin ziak ngeia dah vek a ni. Chutiang zelin Lal Isua hun lai pawhin a zirtirten ziakin an lo dah a, chumi zarah keini thleng pawhin Lal Isua kan lo rin theih phah ta a nih hi. Tirhkohte hunlaia an rawngbawlna pawimawh tak pawh lehkhathawn/ziaka rawngbawlna a ni. Khawvel chanchinte pawh ziaka dah\hat \hin a ni. Heng zawng zawng hi a hun laia mite tan mai ni lovin \hang leh thar lo awm zel turte tana an hlan chhawnna a ni. “Unau thawnthu sawi pawh a danglam” an lo ti \hin a, hei hian ziak ngeia dah pawimawhzia a tichiang hle. Ziak ngeia dah pawimawhna kan sawi rualin chhiar a pawimawhna a tarlang nghal a ni. Thuziak awm mai mai hian amahin hlutna a nei hran lova, ziaka dah a pawimawh ang thovin chhiar a pawimawh a ni.
    Kan thupui, ‘Ringtute tana Lehkha chhiar pawimawhna’ tih hi thudik awmsa a nih rualin “Eng lehkha maw chhiar tur chu?” tih hi ngaihtuah hmasak a pawimawh hmasa awm e. Lehkha chhiar hrim hrim hi mihring min timihringtu, thilsiam dangte aia mihringte danglam bikna pawh a ni awm e. Lehkha chhiar hian kan lehkha chhiar azir leh a chhiartu azirin a \ha lam leh a chhe lamah pawh min kaihruai thei hle tih kan hriat hmasak a \ha awm e. Mi \henkhat tana lehkhabu \ha lo pawh a chhiartu azirin a \ha lam kawnga fuih kaltu a ni hlauh thei bawk. Kan thupuiah “Ringtute tan” tih a nih avangin Lehkhabu/Thuziak \ha, a \ha lam kawnga min kaihruai thei tur thuziak hi kan sawi tum tak chu a ni. Ringtute tana lehkha chhiar pawimawhna te chu engte nge ni tih lo sawi zau dawn ila:
    1. Lal Isua pawhin lehkha a chhiar tam : Lal Isuan leia rawng a bawl lai khan lehkha chhiar a uar hle tih a chanchin a\angin kan hre thei. A seilenna khua Nazaretah Zawlnei Isaia lehkhabu a chhiar thu leh a thusawina reng rengah, “Zawlnei lehkhabuah chuan” tih te, “Dan lehkhabuah chuan” tihte a sawi tam hle. Tin, Diabola thlemna hnial thlakna atan pawh, “...tih ziak a ni” a ti zel. Heng a\ang hian Lal Isua pawh khan lehkha chhiar a uar hle a ni tih a lang thei. A hun takah a lehkha chhiar leh a hriatte a hmang \angkai \hin. Lal Isua hnungzuitu te pawh hian amah dungthulin nun kawng dik kan zawh theih nan leh midangte zirtir chhawng thei turin lehkha kan chhiar tam a pawimawh takmeuh a ni.
    2. Rawngbawltu/Chanvo neite tan - a bik takin a pawimawh zual. Rawngbawltu, chhiar tam, inbuatsaih \hate chu an thusawi a awiawm bik a, a chiang a, an inbuatsaihna, an inpekna Pathianin mal a sawm a, an rawngbawlna pawh a nung nge nge \hin. Thuhriltuin thu lar tak, mimir pawhin kan hriat lar em em dik lo deuha an sawi palh changte, Bible chhiartuin a kawh loh pui an han kawhtir te, zitirtuin a bu en lutuk fahrana a zirtirte hian an inbuatsaihna \hat tawk lihzia leh an chhiar tam lohzia a lang a, a ngaithlatute beng a thlep mai \hin. Chuvangin rawngbawltute tan lehkha chhiar tam hi a pawimawh lehzual a ni.
    3. Nun tam neih theih nan : Lal Isuan, “Kei zawng nun an neih nan, tam taka an neih nana lo kal ka ni” a ti a, a zuitute pawh nun tam nei tura koh kan ni. Mite kawng dika hruai turte, tihmasawn turte, chhandam tur leh puitlinna kawng kawhhmuh tur chuan mahni lamain kan hriat tam a pawimawh a, tisa khawsakna leh thlarau lamah pawh nise chhiar tam, chhiar zau a pawimawh takmeuh a ni. kan chhiar tama kan hriat tam chuan midangte tan kan \angkai thei ang a, “Nun Tam” kan nei thei dawn a ni.
    4. Kalsualna laka min vengtu : Ringtute zingah lehkha chhiar tam lo mi chuan an tuina leh phurna lamah kal vakin tute emaw kamchhuak an chang a, a dik leh dik lo pawh thlu lovin an mi rinzawngte sawi apiang an awih a, a tawpah kal sual, pawlchhuak an lo ni mai palh \hin a ni. Tin, Thurin him lo lo awih maite an awm thei bawk. Ringtuten kan rinna kalkawngah dik leh dik lote, zirtirna him leh him lote kan thliar hran theih nan Bible leh hrilhfiahbute leh lehkhabu \ha dangte kan chhiar tam a pawimawh hle a ni. Tirhkohte hunlai pawhin Beroia khuaa mite chuan Paula-te thusawi meuh pawh a dik leh dik loh Pathian lehkha thu a\angin an zir \hin a nih kha. “A sawi tlawr tlawr, a au ring ring, a lam nasa sa, a sawi uar uar” ni mai lovin, a dik a pawimawh. A dik hrethiam thei turin chhiar tam a pawimawh em em a ni.
    5. Lei chi nihna atan : Lal Isuan, “Lei chi in ni e” a tih hian mite nun tituitu, ti\hang duangtu Lei\ha in ni e a tihna ni mai awm e. Khawvela kan awm chhung hian |hanna, hmasawnna tur tam tak a awm- Ei leh Bar zawnnaah te, Politics-ah te, Zirnaah te, Fai leh hriselna te, Chhungkua leh in \henawm khawvennaah te, tualzal nun hrim hrim leh thil dang dangah te. Heng zawng zawng hi ringtuten kan tlansan thiang lo mai ni lovin kan awm ve rengna, kan nuna bet tlat a ni. Heng kawngah te hian keimahni leh midangte nun tihrisela ti\hangduangtu “Lei chi” ni tura koh leh ruat kan ni. Chumi tihlawhtling tur chuan hriat tam, thiam tam a pawimawh a, hre tama thiam tam tur chuan chhiar tam a pawimawh a ni. Chhiar tam lo tan hriat tam theih a ni lo.
    6.    Khawvel thilin min lehthal loh nan : Tunlai khawvel changkang zelah thil thar a chhuak tam ta hle. Heng hmasawnna chi hrang hrangte hian kan ngaihhlut zawng min thlaksak a. Nitinin thil a danglam tual tual mai. Nu leh paten a rim a ra pawh hre lova a hming pawh an lam thiam ve hmain \halai leh tleirawl zawkten a buzawl an lo luah reng tawh zel. hmasawnnain a ken thilte hi thil \ha tak a nih rualin hman sual chuan sual lama min hruai thei tam tak a awm thung. Heng thilte hi ringtuten kut kan kuangkuahsan ngawt thi9ang lo Kan ngawihsan mai mai laiin kan fate tunlaina bawihan an lo tang reng thei tih io hria ang u. Chuvangin tunlai hmasawnna sang zel a \ha lama hmang tura kan fate- midangte kaihruaia zirtir thei turin ringtute hian hetiang lam hawi hi kan hriat ve a \ul a, chumi tur chuan lehkha chhiar tam, chhiar zauh ve a pawimawh a ni. Chuti lo chuan khawvelin min lehthal mai ang tih a hlauhawm hle.
    Awle, sawi tur tam tak a awm, kan sawi seng lovang. A khaikhawmna leh a pawimawh ber chu Lal Davidan, “I thu hi ka ke atan hian khawnvar a ni a, ka kawng atan eng a ni” a lo tih angin, kan nun kaihruaitu atan chhiar tur \ha ber chu Pathian thu hi a ni. Thu-hla-ril, khawvela lehkhabu ropui ber, rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo - BIBLE neitute kan ni alawm. In tinah a awm a, tu pawhin kan chhiar theih turin a inchhawp reng e, kan hriatna tizautu atan leh kan nun kaihruaitu atan Bible hi i hmang ang u. Chumi bakah kan theih chuan lehkhabu \ha dang pawh a tam thei ang ber chhiar ila. ringtu nun a lo ngheha a lo hausak theih nan Lehkha chhiar tam hi thil pawimawh tawp a lo ni e.

Saturday, October 22, 2011

Pathian Ring rawh u (Luka 12:22, Joh. 6:35-37)

 J. Lalhmingliani
   (Unaute u, fimkhur rawh u, chutilochuan Pathian nung chu bansan turin in zingah tu chungah pawh rin lohna thinlung sual a lo awm dah ang e. Heb. 3:12)
    Awle, Pathian hi eng ang chiah in nge  kan ngaih le? Mahni \heuh i in zawt teh ang. Pathian  chu engkim siamtu, a thilsiamte hmangaih a, ui  lo leh hau lova an mamnawh tinreng petu a ni. A mihring siamten  mahni tana \ha leh \ha lo pawh thliar hrang thiam lo khawp  a thinlung bumtu Hmelmapa Diabola hnathawh pawh hre lova kal sual leh petek  reng mai, \hat tum  \ha thei si lo, mahni in thiam chawp, a thiam lohzia hre reng chunga zep tum tlat, thlamuang chuang si lo, thil a tih \hat  chang a vanram in ti kai a, a changa kai leh lo nun  insiam chawp bumna a khat tlat, chutiang mize pu chu kan lo ni rerng mai a, engtinnge kan tih tak ang le?
    Bible ah hian chutiang  mite tan chuan chhandamna kawng khat chiah a awm, chu chu kawng leh thu tak  Lal Isua kan tan a vanram chahbi min hawn saktu, sualbawiha tang chhuah zalentu, thlamuanna petu Kros a min tlanna chiah hi a lo ni. Chhandamtu Lal Isua rin mai, a thupek zawm  a, thuawih mai hi kan tan a lo tawk reng si a. “Rinna avanga khawngaihna a chhandam in ni, nangmahni thawhchhuah a ni lo ve, Pathian thilthlawn pek a ni” min lo ti reng si a. A va lawmawm em! Lalpa chu fakin awm rawh se.
    Chu rinna chu engtinnge kan neih theih ang le? Pathianin khawvel a hmangaih em em a, chutichuan a fapa mal neih chhun a pe a, amah chu tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana Nunna an neih zawk nan. Khawvel thiam loh chantir turin Pathianin a Fa khawvel ah a tir lo, khawvel amah avanga an dam theihna turin a tir a ni zawk e. Joh 3 : 16,17. Lalpa Pathian engkim siamtu, awm lo ata awma min dintu ta kan nihzia hi i hria ang u. Neitu kan ni a, “ Mahni ta pawh in ni lo va, mana lei in ni tawh asin” tiin min hriattir a ni. Min neitu hian chatuana Nunna leh Thihna a kawl a, nunna a kan luh theih nan a thisenin min lei tawh, a ta kan ni tawh asin, kan boral loh nana a inpekna thukzia leh ropuizia, hlutzia hi tihtakzetin i ngaihtuah ang u. Hetiang em a hmangaihna nasa hi khawvelah hmangaihtu dang kan nei em ni le?Engatinge kan hriatfiah theih loh lw? Pathian hi i nunah khan engtiat lekin nge i ngaih a i rin ngam loh le? A ring ngam lo tu khan tunge a rin chuan le? I taksa ei leh bar , silh leh fen, in leh lo, hmingthanna, chawimawina, hausakna te kha pe thei lo tur che ah i ngai em ni le? Sum leh pai deh chhuah theihna petu che u chu amah chu a ni zawk asin.
    Lei leh vana thuneihna zawng zawng neitu leh pe theitu, malsawmna tinreng hnar, engkima engkim, taksa mamawh mai ni lo, khawvelin a pek theih loh chatuan nunna petu a nihzia hi kan hre lo em ni, ringhleltu rinna chuan a sam zaikhat pawh a siam thei em ni le? Hausakna te, malsawmna te, chawimawina te, lansarhna te, kan hmangaih berte chan kan hlau em ni? Chutiang chan kan hlau anih chuan Pathian Engkimtitheia chu kan ring miah lova, ama siam leh din, tlachham lova vawiin ni thleng a siamtu che a nih i ring hauh lo tihna a ni ang. Chu rin lohna sual avang chuan a lawm chatuana boralna a min kal tirtu tur chu, Diabola leh a tirhkohte zinga boral fanu/fapa kan lo nih. A va rapthlak dawn em, Hawh U, i ngaihtuah chiang teh ang u.
    Lal Isua hian tu tan nge Krosah a tuar? Nang leh keia tan a tuar a, kan that theih loh em avang leh kan in chhandam theih loh avangin a ni Krosah a tuar ni. Chu chhandamna chang tur chuan engtinnge ka tih ang? Tawngtaiin dil rawh, i hriatfiah theih loh kha hriatfiahna petu hnen Pathian hnenah dil ngat ngat  mai rawh le.” Min hmangaihtu chu ka hmangaih ang a, \hahnemngai taka mi zawngtute chuan mi hmu ang” Thuf 8 : 17. Mahni hreawm pawisa lovin a aw hriat tumin Lalpa au rawh, a chanve chauh ni lo a, a zawng zawngin au mai rawh, i theihna zawng zawng hla rawh, thildang engmah innghahna dang nei lovin. Kan duh ngawih ngawih neih nan chuan a thim a var, a sur a sa, thosi pawh kan pawisak phal loh kha, Lei leh Van Lalber kan biak pawh nan chuan engmahin khap che suh se. Chutiang taka i inpekna tihpuitlinsak tur chein Thlarau chuan rum sawi hleih theih lohvin a \awng\ai sak reng che a ni, beidawng lovin bei zel rawh, thlarau lungchhia leh inchhir ngawih ngawih te hmangaihtu Lapa chuan chhang tur che in a inpeih reng a ni. I thinlung i pe thiam lo a nih pawhin ama hnenah  thlen rawh, anin a lo pui ang che. Hmangaihna a khat Pathian chuan amah ngaitu leh duh ngawih ngawih te a hnar ngai si lo va.
        Chhandama i awm theih nan Pathian ring rawh.
        Lalpan ropuina leh chawimawina chang zel rawh se. Amen