Sunday, June 19, 2011

ISUA KRISTA HNUNGZUI - Dr. Lalfakzuala Sailo, NEIGHRIMS

II Korinth 5:20.’Chutichuan Krista aia palai kan ni’.
    Ruthi 2:11.Tin,Boaza chuan a chhang a,a hnenah, “I pasal  thih achina i pi chunga i thiltih dan zawng zawngte miin mi hrilh vek a”.
    Vellore-a ka awm ve lai atang tawh tun thlenga ka rilru-a la thi thei ngai reng reng lo, a chhanna ka la hmuh chiah loh  chu Isua’n  Matthaia 5:13,14-a  a sawi, “Lei chi in ni e”, “Khawvel  eng in ni e” a tih te hi a ni. Hindu, Muslim, Buddhist-te kan thawk ho vek. Kristian aia tha tak tak, kristian ni si lo an tam mai. Isua khan tihtheih loh min tuk hi ka ring bawk si lo. Mi hian engtik lai mai pawh hian min lo enthla-in min lo thlir reng mai a lo ni. Nang leh kei hian kan nitin nunah hian Krista kan thinlunga awm hi kan lantir ngai em le? Nge Kristiana inchhal si hian Krista hi mite hma-ah maw? Isua hi kan timualpho thin le. Isua Krista kha a thawh leh a, Thoma’n a rinhlelh khan “Touch me and see”- “Mi dek la, en rawh u, a tak tak ka ni”.(Luka 24:39). Khawvelah hian mi hian a lem hi an ning tawh a ni, a tak tak, khawih theih, a tak an duh vek tawh mai. Kristian inti si, kan thu sawi anga kan awm leh si lo  hian Krista an hmuh theih loh phah a ni. H/S kan kal lai chuan hla pakhat, “Min rawtsawm vek ang che, AW Lalpa, nangma tan’, tih a lar thin. Kan teacher pakhat chuan nuihza siam nan, ‘He hla satu ho hi rawtsawm ngam hi pakhat pawh an awm ka ring lo’, a ti. Upa pakhatin min hrilh chu, ‘Pulpitah huai deuh deuhin thu kan sawi a, mahse kan nun chhuahpui leh ngam si loh hian, mi hian kan thusawi hi engah mah an ngaisang tawh lo’, zuk ti a.
Krista aia palai kan ni
    Tirhkoh Paula chuan II Korinth 5:20-ah ‘Krista aia palai kan ni’ a ti. Pakistan palai, India rama awm chuan, Pakistan tan, thih ngamin, hnawhchhuah pawh pawisa lovin, a hna a thawk thin. India ramah awm mahse, a bul vela mi a hmuhte khan a control ve lo, a control tu chu Pakistan sawrkar a ni. Keini van khua leh tuite kan va rinawm lo em? Nang leh kei hi mi tam takin Krista an hmuh theihna chance awmchhun kan ni mai lo maw? Kan zing thawh atanga kan mut thleng hian “walking sermon” kan nih a tul asin. Nang leh kei hi mi tam tak tan Bible an tawn(hmuh) chhun kan ni mai lo maw? Kan thiltih leh sawiah hian a takin i nung ngam ang u.
Khawvel eng kan ni
    Tlangchhipa khaw awm, khawvel eng, lei chi kan nih a ngai asin. Eng chuan a hnaih apiang a chhun eng thin. Ka nupui, pasal, ka fate, ka thenawm te tan eng si lo hian khawdang, daih ah, veng dang daiah a eng theih sawn em ni le? I ngaihtuah chiang u.Mahatma Gandhi khan a ti “If I could find Christians who were truly  like Christ, I would become one too”, “Krista anga nung kristiante hi hmu ila chuan kristian ah ka inpe ve ang”.
    Kum 1953 tlai khat chu chanchinbu mite leh sawrkar hnathawk ho hi Chicago railroad station-ah Nobel Peace Prize dawngtu hmuakin an awm khawm a. Train atang chuan, pa lianpui mai, hmulhmui sei deuh mai hi a lo chhuk a. Thla an la sup sup mai a, sawrkar hotute khan an lo kuah a, khatiang mi ropui an hmu thei kha vannei an intih thu an sawi hlawm a. Chupa chuan chutih lai chuan, rela luh rum, pitar, a suitcase pahnih keng zo mang lo chu a hmu a, sawrkar hote hnenah chuan ngaihdam a dil a, a han kal nal nal a, chu pitar chu bus-ah suitcase chu a dahluh pui a, a lo hmuaktute hnenah chuan a lo kir leh a, “Ka titlai deuh che a, pawi ka ti khawp mai” ti chungin a rawn kir a. Chu pa chu Dr.Albert Schweitzer, Missionary doctor, Africa mi rethei zinga a nun zawng zawng hmangtu a ni.Chumi zawh chuan a lo hmuaktu zinga mi pakhat chuan, tun   “Tun tum hi sermon a taka ka hmuh vawikhatna a ni” a ti. Mi hian a tak hi an duh vek tawh.
 A groupa kan thiltih hian Krista a chawimawi em?    Kan doctor pui pakhat, keini aia upa deuhin min hrilh dan chuan PU kan zirlai chuan ‘Mafak, kan kum a inang vek, kan tidanglam thei tawh lo ang. Amaherawhchu kan kovah, kan fate kumte hi kan tidanglam ve kher hi a kristian em? St.Edmund’s ah ka fapa kal tir ka tum ve a, mahse a naupang deuh.Kan thianpa chuan hetiang thil pawimawhah i tidanglam phal lo maw?A pawimawh asin.2006-a kan khua-a ka han haw khan ka inkhawm a, kan tet laia kan Sunday
School zirtirtu chuan Luangmualah in hmun sawrkarin in hmun nei lo tan a \heh a, pastor diltu an tam lutuk a, Luangmual pa chuan Reverend veng kan siam dawn a nih hi zuk ti a.
    Hmanni-ah ka driver fanu hi a thi a, a vuina-ah ka va kal ve a, chuta ka thil hriat ka rilru-ah a thi thei lo. A nu hi Catholic, a pa Hindu a ni si a, baptisma pawh a la chang lo, chumi avang chuan thlanmual pangngaiah pawh an phum dawn lo. Km 1 vela hlaah an phum dawn. Ka ngaihtuah a, kha naupang kum 6 mi khan eng thil sual nge khatiang chang tur khan a tih? A groupa kan thil tih hian Krista hmel a khuh lo maw? Keini pawh hei kan bulah hotel an rawn sa dawn? He hotela thlengte hian sualah min hruailut dawn nge? Hotela thawk emaw thleng tan emaw, pakhat tan tal, Krista lanchhuahtirtu kan ni thei ang em le? (He paraghraph kan chhiar lai hian kum 2009 a mi a ni tih kha theihnghilh lo ila-News Editor)
A mimal anga thil kan tih: A tamberin an tih avang ngawt hian a dik kher lo. Ka thianpa chuan a car kan sil dun laiin, Mafak, he car hi housing loana ka lei a nih hi, in kal thei anih hi a tifiam a, kan nui dun vel a. Civila ka thawh lai khan damlo thenkhat chu bill an duh avangin an chhungte hming ten an damlo ngam maw le? Lo thi palh ta la, tunge thi ta ang. Kawngka zim zawh a ngai si. Vellore-a kan hotunu chuan kawngka zim zawhtu nih a tulzia min hrilh. CMC Ludhiana-ah chuan Diwali leh Christmas te an hmang inang vek, a dik lo. Khawvela awm, mahse  van khua leh tui kan nih kan theihnghilh tur a ni lo, a ti.
    Lalber chuan ruai a theh,a chhiahhlawhte a sawm tir, mahse, a la chuang, a tir zel, Lamlianah te kal rawh, mitdel leh kebai, tawmkailo ho sawm rawh. Nang leh kei, mitdel aia mitdel, kebaia aia bai zawk, Lal sua, lei leh van chunga mi chungberin a mi-a min sawm ve ta mai hi, hei aia chanvo hlu hi khawvel leh vanah a awm lo. Chutiang kan nih takah chuan khawiah pawh, dam lo khum, tan in, bazarah, sikulah, relah, kalkawngah pawh, Isua hnung zuia, miten sermon, Lal Isua, nang leh kei avanga an lo hmuh theih, kan nih theih dawn avangin lawmin i awm ang u.
(He sermon hi Dr. Lalfakzuala, Shillong- NEIGRHIMS-a Professor of Urology a ni. Shillong KTP chanchinbu ka enkawl laia a thusawi tawh,  chhuah tura min pek August thla issue-a chhuah a ni a, a remchan dan anga siamrem a ni- News Editor)

Ka Neihchhun Nazaret Isua K. Lallungmuana

 (Tirhkohte  3:1-7)
Kan Bible chang han tarlan ah hian, Peter’n Pathian Biak In kawt ah kebai a tih dam thu kan hmu a, a \awngkam hi han chhut neuh neuh chuan a mawlmang hle mai, Tangka leh rangkachak engmah ka nei lo; nimahsela ka neih chhun ka pe ang che: Nazaret Isua Krista hmingin kein kal tawh rawh,” a ti a, a lo dam tak thu kan hmu a.
    Peter’n ‘Ka neichhun Nazaret Isua’ a tih lai tak hi a mawiin a ropui hle mai, Petera nunah hian Lal Isua hian hmun a chang chiang hle mai tih a lang a ni.  Tangka leh rangkachak te, hausakna te, khawvel thil mawi leh nuam zawng zawng te ai pawhin Lal Isua a thlang tih chiang takin  lang thei a ni, engvangin maw kan tih chuan, Peter’n ka neih chhun Nazaret Isua hmingin a tih hian a tidamtu tur chu he Nazaret Isua zawk hi a ni a. Thinlung pawh hmutlang vektu, he Nazater Isua hian Petera nunah a neihchhun a ni tih a inhriat avangin he kebai tan hian damna a rawn thlen a ni, a tidamtu tak zawk chu Isua kha a ni a.
    Hei hi hre chiang lovin tunlai rawngbawltu tamtak chuan thildang nei \en \un siin, ka neih chhun Nazaret Isua kan ti ve chamchi a, thinlung hmutu chuan kan neih chhun a nilo tih chiangtaka a hriat avangin kan rawngbawlna pawhin rah a chhuah hlei thei \hin lo. Kan thiamna te kan theihnate a lo sang tawh a, kan lo chhuang leh zawk mai \hin, sum te kan lo ngah tawh a, in ropui takah chengin Bungraw \ha pui pui kan hung khup a, chung te chu Lal Isua ai hian kan lo thlang leh zawk mai \hin. He thu kan sawi lai mek hian, engmah neilo in kutbengin rawng i bawl ang u kan tihna lam a ni hauh lo a, Pathian hnen a\ang ngei pawhin malsawmna tamtak kan dawng thei a, a \ha em em a ni. Mahse, kan hmachhuan leh kan rilru a lian ber tur atana min pek a ni lova, Kebai tihdam nan chuan Nazaret Isua kha a \ha tawk em em a ;Kohhran Upa nia rawngbawl turin BA nih a ngai lova, Pucca Building neih kher pawh a ngai hran love, Nazaret Isua hi a tawk a ni.
    K|P huangchhunga rawngbawl turin hmel\hat leh pian nalh a ngai kher lo a, sum thawh hlawk thei deuh nih pawh a ngai hek lo. Nazaret Isua hi a tawk leh em em a ni. Kohhran hmeichhe huangchhunga rawngbawl dawn pawhin tlema thiamna lamah pawh sang deuh sap\awng te pawh han ti ve thei deuh te in duh em? An \ha phian maithei, mahse a thiamna te a theihna zawng zawng te a tlak fai vek a, a neih chhun Nazaret Isua a nih hunah chauh lo chuan a rawngbawlna chu a nung thei chuang lovang.
    Han ti leh \hin ila, Petera te kha Saruak chuan an awm bik lo a, silhfen pawh an ha ve ngei turah ngai ila, chuvangin ka neih chhun a han tih khan thildang pawh a nei a ni. Mahse thinlung hmutu Nazaret Isua chuan a thusawi hi a pawm thlap a niang, keibai pawh a dam tlat. Chuvangin khawvela mi hausa ber tan pawh Nazaret Isua hi an neih chhun a ni thei a, mi rethei ber tan pawh Nazaret Isua hi a neih loh ve theih tho a ni, a tehtu kan ni ve lem lo a, ka neih chhun Nazaret Isua kan tih hian a tehtu tur chu thinlung hmu tlang vek tu Nazaret Isua ngei chu a ni dawn si a.
    Kan thiamna te kan theihna te kan finna te hi Pathian malsawmna kan dawn te an ni a, mahse a mah aia kan dah pawimawh a, a ber a kan thlan chuan kan rawngbawlna pawhin awmzia a nei thei dawnlo a ni.
Ka neih chhun Nazaret Isua thinlung hmutu pawmpui tlak a kan tih theih hunah chuan, kan rawngbawlsak a te tan taksa leh thlarau damna Lal Isua hnen ami ngei chu a lo thleng thei dawn a lo ni.

Tuesday, June 7, 2011

Sual thu - R.K. Daniela

(Tin, Adama hnenah chuan,, “Nangmah avangin lei hi anchhe dawngin a awm ta...” Pathianin a ti a. - Genesis 3:17)
    Sual leh \ha chungchang hi hnam tin leh mimal tinte hian tehna kan nei \heuh a. Kan teh dan a inang lo ang bawkin kan teh chhuah a inang lo \heuh bawk a. Pathian thu a\anga kan hmuh danin leh kan thurin kan en chuan Bible hi tehna dik lo thei lo chu a ni tih kan hmu a. Bible chuan sual chu Thuawihlohna hi a ni e a ti mai a ni.
    Mihring chuan Bible dah \hain kan rilru hi teh nan kan hmang fo \hin.
    Thufingte 20:10-ah chuan “Bukna dang dang te, tehna dang dang te hi  Lalpa mithmuhah angkhat rengin thil tenawm an ni ve ve” a ti a.
    Sual leh \ha kan tehna chu kan mihring puite nen kan inkarah a ni a. Amaherawhchu, kan sualna chu Pathian nen kan inkarah a ni si a. A lo lanchhuahna chu keimahni leh kan mihring puite inkarah a ni.
    Lal  Davida kha uirena leh tualthahna sualah a tluk khan, “I chungah, i chung chauhah thil ka tisual a” tiin Pathian hmaah lutin thupha a chawi a ni. Chuvangin kan sualna chu kan Pathian hmaah chauh a ni.
    Entirna siam ila - Serthlum mu hi te reuhte a ni a, amahah chuan a zung te, a kung te, a hnah te, a par te, a rah te a kimin a awm kim vek a. Mahse, leia phuma a \iah hma chuan hmuh theih a ni lo. leiah phum a nihin a lo \iak a, a zung, a kung, a hnah, a kau, a par leh a rahte a lo langchhuak ta \hin a ni.
    Khawvela mihring tute pawh hi nu kawchhung a\anga suala pai kan ni a, kan lo piang chhuak a, mi \ha ber leh mi sual ber nia kan hriat te pawh hian tualthahna, uirena, ruk rukna leh sual chi hrang hrang kan pai \heuh mai a, a lo lanchhuah loh chuan mi \ha angin kan inhmu mai mai a ni. Chutiang thinlung pianpui nei vek kan nih avangin kan Pathian chuan ‘Sual laka chhandam ngai’ niin min hmu a, Eden huan ata hnawhchhuah kha kan ni a. “Nangni in pa Diabola, atir ata tual that” Lal Isuan a tih ate kha kan ni.
    Genesis 3:17-ah chuan Evi leh Adama thih chhan chu Thuawihlohna vang a ni tih kan hmu.
    Number 27:14 ah Mosia thih chhan pawh Thuawih lohna vang tho a ni. Exodus 17:16 ah Pathianin Mosia hnenah a mite hnenah tui in tur pe turin a hrilh a, lungpui a vua a, tui a lo chhuak mai a. Lungpui vaw turin Pathianin a ti a. Number 20:7-ah Mosia chu a mite tui in tur pe turin Pathianin a hrilh leh a, Pathian \awngkam, “A tui tichhuak turin lungpui hrilh rawh” tih a ni a. Mosia chuan ama ngaihdanin hrilh mai duhtawk lovin vawi hnih lungpui chu a vua a ni. Pathianin tih tura a hrilh ang lohvin, ama thu a hman avangin Pathianin, “Pungkhawmho hmaah mi chawimawi loh avangin pungkhawmho hi ka pek ramah chuan i hruai lut lovang” a ti tawp mai a ni.
    Mosia, mihring zinga zaidam ber pawh ni mah se, Pathian thu a awih loh avangin ngaihdam theih a ni bik lo, Mosia thih chhan chu thuawihlohna a ni.
    I Korinth 10:4 - Thlaler hmuna lungpui kha Krista entirna a ni a, Lungpui vawi khat vuaka, a vawihnihnaa a tui tichhuak tura hrilh mai avanga mipui in tur lo chhuak tur khan Krista vawi khat khenbeh a nih hnua, “Pa ka dil ang a, Ani chuan thlamuantu Thlarau Thianghlim a pe ang che u” a ti a. Pa hnena min sawisak avanga Kohhranhote mamawh Thlarau Thianghlim lo thleng kha a entir a, Lungpui vuak nawn khan Isua khenbeh nawn lehna a entir a. Chu chu Pathian huat zawng tak mai a nih avangin Mosia chungah Pathian thinurna a lo thleng ta a, a thi ta a ni.
    I Samuel 15:23-ah Israel Lal Saula lal a nihna paihthlak a nih chhan kha Thuawihlohna vang a ni tih kan hmu. Pathian thupek - Amalek ral do tur leh Amalek ho leh an lal chawpa an ran rualte nen Thah chimih vek tur tih a ni a. Lal Saula chuan Amalek ho a that \euh mai a, mahse Pathian thupek aiin ama thu a ngaipawimawh a, Amalek lal Agag-a chu a nung chungin a hawn a. Beram thau \ha \ha leh sebawng thau \ha \ha Lalpa hnena inthawina chhuanlama siamin a hawn bawk a. Pathian thupek a awih loh avangin lal anihna paihthlak a ni a. Pathian thlarauin a chhuahsan ta a ni.
    II Samuela 6:17 - Uza thih chhan kan hmu a. Numbers 4:15 ah Pathian bawm zawntu tur a nih laiin a zawn peih lova, bawng tawlailir a hnuhtir a, ran chuan a thil phurh pawimawhzia a hre lo, a thle buk buk ta mai a. Pathian bawm a tlak a hlauh avangin Uza chuan a khawih a. Khawihtu tur a ni lo, mahse a khawih a, Pathian Bawm Genesis 21:14-ah Hagari leh a fapa Ismaela chu Berseba thlalerah hnawhchhuah an ni. Pathian thu, “Bawihnu leh a fapa kha hnawtchhuak rawh” tih a ni. Hagari leh a fapa Ismaela hian hnawhchhuahna tham pawi an khawih ve  ve a ni.
    Hagari nau pai chuan nau pai ve thei lo a pi Saraii chu a hmusit a, Ismaela chuan amah aia kum 14-a naupang zawk Isaka chu a hmusit a, a nuihzat a nih kha.
    Deuteronomy 24:16 ah Pate sual mawh, faten an phu lovang a, Pa sualna mawh chu pain a phur ang. Mitinin mahni sual mawh an phur \heuh ang.
    Sual awmzia chu Thuawihlohna hi a ni.
    Eden huana evi leh Adama Bawhchhiatna avang khan kan thi lovang a,  Nunna Krista Pathianin min pek lo hnawl leh duhlohna avngin kan thi ngei ang.
    Johana 3:16 - Amah chu tu pawh a ring apiang an boral lohva chatuana nun an neih zawk nan. Lal Isua rin tur min pek ring duh lo chu thu awih lo a ni a, chu chu Sual, Pathianin a ngaihdam theih loh chu a ni.